Edda studeerde Natuur&Sterrenkunde aan de UvA. Tijdens haar studie ontdekte ze dat ze niet alleen houdt van wetenschap, maar vooral ook van praten en schrijven over wetenschap en het toegankelijk maken voor een breder publiek. Iets wat ze na haar studie dan ook met veel plezier is gaan doen; bijvoorbeeld bij Het Klokhuis, FOCUS (TV, radio en online), De Kennis van Nu TV en bij Kennislink voor het project Onderzoek op volle zee.

Edda Heinsman MSc
Freelance (wetenschaps-) redacteur, journalist, schrijver.
+31 6 454 26 939
email: info at eddaheinsman.com

Hier op aarde ontvangen we allerlei straling vanuit de ruimte, maar wat sturen we zelf uit? In deze aflevering vertellen planeetonderzoeker Daphne Stam en sterrenkundige Willeke Mulder hoe ze een vingerafdruk willen maken van het leven op aarde. Samen met sterrenkundige Emily Petroff ontdekken we de oorsprong van mysterieuze peryton straling. 

Atlas -Vingerafdruk van leven, gemaakt door Edda Heinsman, presentatie Petra Grijzen, namontage: Steven Smit, eindredactie: Gerda Bosman.

Wat komt er allemaal kijken bij het maken van een ruimtewandeling? André Kuipers legt uit waarom astronauten altijd van die grote pakken dragen. Crewlid Nizar maakt een speciale helmduik in een bad van negen meter diep.

Je ziet het in de derde aflevering van Space Challenge- Expeditie Mars! Eindredactie: Gertjan Boringa en Simone Post, productie: Hilda Floot, Marlies van Kessel en Mitchell van der Meij, Regie: Niek Bouman, presentatie: Klaas van Kruistum en Andre Kuipers, redactie: Floor Wonder, Jade Heister en Edda Heinsman.

We zijn vertrokken naar Mars! Tijd voor de eerste tussenstop: het internationale ruimtestation ISS. Een plek die André Kuipers goed kent. Maar hoe is het om daar te verblijven? Hoe poep en plas je bijvoorbeeld in de ruimte? En hoe komt het eigenlijk dat alles daar zweeft? Nizar en Stephanie maken een heuse paraboolvlucht. Wie kan er beter tegen gewichtloosheid, Stephanie of Nizar?

Je ziet het in de tweede aflevering van Space Challenge- Expeditie Mars! Eindredactie: Gertjan Boringa en Simone Post, productie: Hilda Floot, Marlies van Kessel en Mitchell van der Meij, Regie: Niek Bouman, presentatie: Klaas van Kruistum en Andre Kuipers, redactie: Floor Wonder, Jade Heister en Edda Heinsman.

De komende weken gaan we naar Mars! Maar waarom? Expeditieleider André Kuipers legt het allemaal uit. Ondertussen doet hij samen met presentator Klaas van Kruistum de nodige experimenten zodat je er achter komt wat er allemaal komt kijken bij een lancering en hoe een raket eigenlijk werkt. De crew – Marije Zuurveld, Nizar El Manouzi en Stephanie van Eer – stapt in een heuse G-krachten centrifuge. Kunnen ze de krachten aan?

Je ziet het in de eerste aflevering van Space Challenge- Expeditie Mars! Eindredactie: Gertjan Boringa en Simone Post, productie: Hilda Floot, Marlies van Kessel en Mitchell van der Meij, Regie: Niek Bouman, presentatie: Klaas van Kruistum en Andre Kuipers, redactie: Floor Wonder, Jade Heister en Edda Heinsman.

Zo tof om te zien dat de dagboeken van Anton Pannekoek nu tentoongesteld worden in het Allard Pierson! Het digitaliseren gaat nog even duren, maar voor iedereen die niet kan wachten: koop een kaartje en je krijgt vast een sneak preview. Meer lezen? Esther Boeles schreef een interessant blog over Pannekoek en de minitentoonstelling. En meer horen over Pannekoek doe je natuurlijk in de podcast De Kosmos van Pannekoek!

Een van de vragen die sterrenkundigen vaak krijgen is: wat is het nut van de sterrenkunde? Chaokang neemt ons mee naar de middelbare school van Pannekoek: de KSG te Apeldoorn. Hier ontwikkelde Pannekoek zijn voorliefde voor de natuur, voor de wereld om hem heen. Niemand minder dan de achterkleinzoon van Pannekoek, Gijs Nelemans, vertelt wat volgens Pannekoek het nut van de sterrenkunde is. En er duiken radio-fragmenten op, voor het eerst horen we de echte stem van Pannekoek.

Gemaakt door: Edda Heinsman, Chaokang Tai, wetenschapshistoricus en gepromoveerd op Anton Pannekoek, adviseur storytelling: Saar Slegers, Eindredactie: Marieke Baan, muziek en eindmontage: Arno Peeters. Met de stem van Hans Noortman als Anton Pannekoek en Dirk de Bekker als Jan van der Bilt.

Als jonge jongen deed Anton Pannekoek al sterrenkundige ontdekkingen. Zo kwam hij er achter dat de Poolster variabel is. Hij verandert in lichtsterkte. Chaokang en Edda proberen de helderheid van de poolster te bepalen en ontdekken dat dat niet meevalt. Carsten Dominik legt uit dat één van de redenen dat een ster variabel is, kan zijn dat er een planeet omheen draait. Wat maakt deze exoplaneten interessant? Zou er misschien buitenaards leven te vinden zijn?

Gemaakt door: Edda Heinsman, Chaokang Tai, wetenschapshistoricus en gepromoveerd op Anton Pannekoek, adviseur storytelling: Saar Slegers, Eindredactie: Marieke Baan, muziek en eindmontage: Arno Peeters. Met de stem van Hans Noortman als Anton Pannekoek en Dirk de Bekker als Jan van der Bilt.

Anton Pannekoek verlaat de astronomie! Hij richt zich op zijn andere carrière: het marxisme. Ed van den Heuvel legt uit dat het Anton Pannekoek-instituut niet bestaan had zonder deze carriere-switch. In het archief van het instituut stuit Chaokang Tai op iets bijzonders. Nathalie Degenaar legt uit over het werken met de grootste telescopen op aarde, en in de ruimte.

Gemaakt door: Edda Heinsman, Chaokang Tai, wetenschapshistoricus en gepromoveerd op Anton Pannekoek, adviseur storytelling: Saar Slegers, Eindredactie: Marieke Baan, muziek en eindmontage: Arno Peeters. Met de stem van Hans Noortman als Anton Pannekoek en Dirk de Bekker als Jan van der Bilt.

Is de zon een soort hete planeet? Om inzicht te krijgen in de raadselen rond de zon, gaat Anton Pannekoek op eclips-expeditie. Chaokang Tai en Edda Heinsman duiken het depot van Museum Boerhaave in om te ontdekken of zijn spannende missie slaagt. Alex de Koter gebruikt modellen die Pannekoek ontwikkelde om de sterren te bestuderen. En dan vooral de zware sterren. Wat maakt die zware sterren zo interessant? Je hoort het in De Kosmos van Pannekoek, aflevering 2: stralende ster.

Gemaakt door: Edda Heinsman, Chaokang Tai, wetenschapshistoricus en gepromoveerd op Anton Pannekoek, adviseur storytelling: Saar Slegers, Eindredactie: Marieke Baan, muziek en eindmontage: Arno Peeters. Met de stem van Hans Noortman als Anton Pannekoek en Dirk de Bekker als Jan van der Bilt.

Hoe ziet de Melkweg er uit? Maken we met z’n allen deel uit van een grote draaiende schijf, of zijn er meerdere melkwegstelsels? Honderd jaar geleden was dit een van de grote vragen binnen de sterrenkunde. Anton Pannekoek bracht heel nauwgezet de Melkweg in kaart. Wetenschapshistoricus Chaokang Tai en journalist Edda Heinsman gaan op zoek naar oude Melkweg-tekeningen van Pannekoek. Wat hopen ze te vinden in een put onder in het planetarium in Artis? Langzaamaan wordt er steeds meer bekend over de Melkweg. Maar de grote vraag: wat zit er in het centrum van de draaiende spiraal, blijft lang onbeantwoord. Sera Markoff fotografeerde niet alleen het zwarte gat dat zich daar bevindt, maar ontdekte ook weer een heel nieuw soort objecten…

De Kosmos van Pannekoek. Aflevering 1: De Mysterieuze Melkweg

Gemaakt door: Edda Heinsman, Chaokang Tai, wetenschapshistoricus en gepromoveerd op Anton Pannekoek, adviseur storytelling: Saar Slegers, Eindredactie: Marieke Baan, muziek en eindmontage: Arno Peeters. Met de stem van Hans Noortman als Anton Pannekoek.

Vandaag mocht ik vertellen bij Nieuws&Co over de nieuwe podcast: De kosmos van Pannekoek! Ontzettend leuk om te doen (en spannend). Nieuwsgierig geworden? Luister hier alvast naar de trailer van de podcast:

En luister hier het fragment van Nieuws&Co terug:

De trailer van de nieuwe podcast ‘De Kosmos van Pannekoek’ is klaar! Nieuwsgierig? Luister hem nu!

Gemaakt door: Edda Heinsman, adviseur storytelling: Saar Slegers, Eindredactie: Marieke Baan, muziek en eindmontage: Arno Peeters. Met de stem van Hans Noortman als Anton Pannekoek. Met dank aan Chaokang Tai, wetenschapshistoricus en gepromoveerd op Anton Pannekoek.

Prikkels is de nieuwe zesdelige NTR-serie over de ongekende schoonheid van onze zintuigen, in een wereld die onze zintuigen steeds vaker overprikkelt. Hoe gaan onze zintuigen om met de gigantische stroom prikkels die constant op ons wordt afgevuurd?

Presentatoren en bedenkers Elisabeth van Nimwegen en Dirk de Bekker gaan vanuit hun eigen nieuwsgierigheid en zintuiglijke ervaringen op zoek naar antwoorden. Ze krijgen hierbij hulp van de wetenschap en treffen bijzondere mensen die prikkels anders verwerken door een kapot zintuig, of juist een extreem ontwikkeld zintuig. Op hun zoektocht leren Elisabeth en Dirk hoe onze zintuigen precies werken en hoe we die kennis kunnen gebruiken om beter om te gaan met de stortvloed aan prikkels van deze tijd.

Elke week staat een ander zintuig centraal. De serie opent met het zintuig dat aan de basis staat van ons menszijn: tast. Het eerste zintuig dat wordt aangelegd in de baarmoeder en dat het de afgelopen twee jaar vaak heeft moeten ontgelden.

Tast

Door de lockdowns hebben veel mensen een gebrek aan aanraking ervaren: een onderprikkeling. Met grote impact, want aanraking is van levensbelang. Maar tast omvat meer dan alleen aanraken. Tast gaat ook over comfort, warm en koud, over hoe je je voelt, wanneer voelt iets prettig, wanneer heb je pijn. Dirk kreeg na een zwaar ongeluk zelf te maken met langdurige pijn. In deze aflevering onderzoekt hij een nieuwe methode om pijn te lijf te gaan. Elisabeth komt erachter hoe we ons tastzintuig kunnen trainen door vaker discomfort op te zoeken en laat zich daarbij onderdompelen in een ijsbad. Pijn en genot blijken soms dichter bij elkaar te liggen dan we denken.

Prikkels aflevering 1: Tast. Regie: Inge Tol, presentatie: Dirk de Bekker en Elisabeth van Nimwegen, productie: Nynke Bayens, eindredactie: Hasan Evrengun, redactie: Edda Heinsman.

Wat een fijne reacties allemaal! Ik heb nog nooit ergens aan gewerkt waar zoveel op gereageerd wordt. Hier een verzameling van de online reacties van luisteraars. Zitten goede tips tussen, zoals van Carien2 over naamsverandering, of Mermaidinthesand over Nederlandse namen in het buitenland (denk aan Joke en Floor). En er zijn meerdere reacties binnen gekomen over dat Marèll toch echt afstamt van een boutique in Almelo… daar moet ik nog induiken! Verder heb ik prachtige mails ontvangen, maar die bewaar ik hopelijk voor het volgende seizoen!

Aanrader ☆ ☆ ☆ ☆ ☆ “Hele fijne podcast! Edda heeft een prachtige stem en het tempo van de podcast is heel ontspannend. De verhalen over de namen zijn heel divers en altijd heel mooi verbonden aan verhalen over levens van echte mensen. Ik hoop dat er nog meer afleveringen komen!” groetjes uit deventer · Netherlands · 12/13/21

Vijf sterren ☆ ☆ ☆ ☆ ☆ “Wat een heerlijke podcast. Vandaag gevonden en alle afleveringen gebinched.” jacquimv66 · South Africa · 12/07/21

Leuk! ☆ ☆ ☆ ☆ ☆ “Hele leuke podcast waarbij ik al heeeel lang zit te wachten op nieuwe afleveringen! Komen die nog? Ik hoop het van harte 🙂” LvdSje · Netherlands · 11/26/21

Proficiat ☆ ☆ ☆ ☆  “Goed uitgewerkte verhalen met vaak verrassende wending. Ga vooral zo door. Ik geniet er zeer van tijdens mijn dialyses.” week van het Nederlands · Netherlands · 05/26/21

Leuke en aparte podcast!☆ ☆ ☆  “Echt een leuke poscast met een hele boel feitjes zo hem zeker luisteren👍🏽”Nina en haar recencies 😉 · Netherlands · 02/12/21

Interessant☆ ☆ ☆ ☆ “Heel interessante podcast. Maar denk dat de populariteit van de naam Maréll komt door de boutique die destijds was gevestigd in Almelo en niet door het door elkaar husselen van namen.” verato62 · Netherlands · 12/12/20

Heel interessant.☆ ☆ ☆ ☆ ☆“Wie had gedacht dat zoiets banaals als een voornaam zoveel verhalen op kan leveren? Fantastisch! Heel mooi uitgevoerd ook. Ik ben fan en wacht met smart op een aflevering over Sid of Ivy (de namen van mijn kinderen).” bartplugers · Netherlands · 10/28/20

Interessante podcast☆ ☆ ☆ ☆ ☆“Een podcast waarin interessante verhalen op een pakkende manier worden verteld. De stem van de mevrouw die deze podcast grotendeels inspreekt, Edda, vind ik een fijne stem om naar te luisteren. Mijn lievelingsaflevering is de aflevering “Herman”.” podcastluisterares · Netherlands · 04/28/20

Leuk en leerzaam.☆ ☆ ☆ ☆ ☆“Wat een leuke podcast. Vind vooral de straatinterviews erg leuk. Hoe iemand denkt dat een ‘Anne’ eruitziet. Komt er ook nog een aflevering over Nederlandse namen in het buitenland? Margje, Gerrit, Joke, Freek allemaal namen die bijv in het Engels niet uit te spreken zijn of die gegniffel opleveren.” mermaidinthesand · Great Britain · 01/30/20

Liefdevol☆ ☆ ☆ ☆ ☆ “Mooie, intelligente en liefdevol gemaakte en samengestelde verzorgde podcast….” Frans V. · Netherlands · 01/03/20

Aanrader☆ ☆ ☆ ☆ ☆ “Ik heb al jaren een fascinatie voor namen en waarom mensen die aan hun kinderen geven en vind het daarom erg interessant om hier naar te luisteren. Ook boeiende verhalen die je niet zou verwachten.” Annepoepchinees · Netherlands · 01/03/20

Leuk!☆ ☆ ☆ ☆ ☆ “Wat een origineel concept voor een aangename podcast. Namen zijn belangrijk en er is veel over te vertellen. Ik hoop dat er een nieuwe serie komt. Wat dacht je van naamsverandering? Er zijn mensen die vinden dat hun voornaam niet (meer) bij hun past. Of als men van gender verandert. Ik vind dat deze poca mooi en met veel zorg gemaakt is. Ga door!” Carien2 · Netherlands · 11/24/19

Hulde aan de makers☆ ☆ ☆ ☆ ☆ “Prachtige podcast. Een aanrader voor iedereen. Vooral de aflevering over Uif was mooi en verrassend. Ik zie uit naar nieuwe afleveringen.” derijk · Netherlands · 11/17/19

Super leuk☆ ☆ ☆ ☆ ☆ “Heerlijke en grappige verhalen over de herkomst van namen. Lekker luchtig!” Act85 · Netherlands · 09/29/19

Verfrissende podcast☆ ☆ ☆ ☆ ☆ “Veel meer dan een podcast over namen! Mooie verhalen over ogenschijnlijk eenvoudige verbanden tussen mensen op basis van hun naam en prachtige persoonlijke verhalen, maar dan net even anders. Oprecht en zuiver gebracht met een kwinkslag hier en daar. Absolute aanrader 👌🏼” Mathias(v1.0) · Netherlands · 09/24/19

Top☆ ☆ ☆ ☆ ☆ “Erg leuk! Meer graag!” Joris753 · Netherlands · 09/10/19

Onverwacht ontroerend☆ ☆ ☆ ☆ ☆ “Dikke aanrader” TinekeIphone · Netherlands · 09/03/19

Mooie verhalen, mooi verteld☆ ☆ ☆ ☆ ☆“Wat heb je een mooie podcast gemaakt over Uif&Uif, Edda. Het was natuurlijk ook een bijzonder verhaal. Maar met het gesprek met ‘dé verpleegster’, de peiling op straat en de historische radiofragmenten, is het een prachtig geheel geworden. Mooi door jou aan elkaar gepraat en in elkaar gezet. Ik heb ademloos zitten luisteren.” Pluif · Netherlands · 08/28/19

Top!☆ ☆ ☆ ☆ ☆ “Erg interessante podcast. Lekker tempo en leuk dat namen vanuit verschillende invalshoeken bekeken worden. Het geluid is erg goed. Het luistert prettig. Top werk! 👏🏻👏🏻👏🏻” Lot wil groen · Netherlands · 08/21/19

Meer namen!☆ ☆ ☆ ☆ ☆ “Heel leuk om te luisteren, mooie verhalen!” Martijn · Netherlands · 08/14/19

Heel tof☆ ☆ ☆ ☆ ☆“Dit is de leukste podcastmaakster die er is. Ik wacht op meer!” Jurjacobs · Netherlands · 08/08/19

Leuke podcast!☆ ☆ ☆ ☆ ☆ “Ik vind dit een heel leuke podcast om te luisteren. Goed gemaakt met interesse voor de geinterviewden. Dikke 5 sterren!” Tampert · Netherlands · 08/07/19

OP ZOEK NAAR ‘S WERELDS EERSTE VANESSA

De een moet erbij denken aan vlinders, de ander aan vrolijke up-tempo hitjes, en weer een ander denkt aan een weg in Lelystad; de naam Vanessa.

De naam Vanessa komt -zoals wel meer namen- uit Amerika overwaaien in de jaren 70. Uit een Telegraaf-artikel waarin ze de geboorte-aankondigingen van hun krant analyseren, blijkt dat Carolien de topper van het jaar 1979 is. Maria en Anna scoren ook goed, maar de hoogste nieuwe binnenkomer: de naam Vanessa. De naam heeft alles in zich om een enorme hit te worden.

Maar dan… stort de naam volledig in. Hij keldert, zo legt naamkundige Gerrit Bloothooft uit, harder dan Adolf, net zo snel als de naam Joran- van misdadiger Joran van der Sloot.

De ondergang van de naam Vanessa loopt- niet toevallig- synchroon met de opkomst van de wulpse zangeres Vanessa. Dankzij haar sexy imago vinden kersverse ouders de naam niet meer passen bij zo’n lief klein pasgeboren babytje.

Veertig jaar later heeft de naam Vanessa nog altijd een sexy imago. In Nederland dan. In Ierland denkt men daar heel anders over. Daar vindt men de naam stijlvol, koninklijk zelfs. Hoe zit dat? Waar komt die naam Vanessa eigenlijk vandaan?

Het spoor naar de herkomst van de naam Vanessa leidt naar Celbridge, een klein plaatsje ongeveer een uur per paard vanaf Dublin. Daar bevindt zich het landgoed waar ‘s werelds eerste Vanessa opgroeide. Wie was die Vanessa, hoe kwam ze aan haar naam en hoe is het haar vergaan? Je hoort het in Aangenaam, Vanessa!

Gemaakt door Edda Heinsman, eindredactie: Saar Slegers, eindmontage: Olivier Rekers. Met de stem van Jimi Comerford. Deze uitzending is tot stand gekomen met steun van het VWN Tripfonds onder beheer van de Vereniging voor Wetenschapsjournalistiek en –communicatie Nederland. Dank daarvoor!

Mag je overal alles op internet? Jard Struik onderzoekt of internet overal in de wereld eigenlijk hetzelfde werkt. Nou, in China heeft de regering besloten dat niemand meer mag Fortniten, zeg maar dag tegen je V-Bucks. Kan je het internet ook uitzetten dan? En hoe zit het in Nederland, mag je hier alles online zeggen en doen?

Je ziet het allemaal in de aflevering Splinternet van de Dikke Data Show!

Presentatie: Jard Struik, Regie: Willem Revis, Productie: Carmen Staneke en Martijn Bakker, Eindredactie: Milada Stipetic en Juliëtte van Paridon, Redactie: Viviënne de Wolff en Marcella Wagensveld, script: Edda Heinsman. Met bijdragen van Cindy Huijgen en Joost Bastmeijer.

Je kunt ermee racen, spioneren, filmen, naar schatten zoeken, wilde dieren beschermen en zelfs mensen redden: drones. Supervette vliegende camera’s die dus heel handig kunnen zijn. Maar mag je eigenlijk wel zomaar iemand filmen met je drone? En hoe zit het met jouw privacy als jij gefilmd wordt? Jard vraagt het inspecteur Gerald Hopster van de Autoriteit Persoonsgegevens. Dr. Data buigt zich vanuit haar supersonische datalab over de vraag wat er met de data gebeurt die zo’n drone van jou verzamelt. Je ziet het allemaal in de aflevering Drones van de Dikke Data Show!

Presentatie: Jard Struik, Regie: Willem Revis, Productie: Carmen Staneke en Martijn Bakker, Eindredactie: Milada Stipetic en Juliëtte van Paridon, Redactie: Viviënne de Wolff en Marcella Wagensveld, script: Edda Heinsman.

Met Minecraft een dikke tien halen voor je toets geschiedenis, hoe werkt dat? En, word je slimmer van gamen? Jard organiseert een vet experiment en gaat langs bij hersenonderzoeker Marcia Goddard. Zij legt uit waarom gamen topsport is en hoe gamification werkt; dus hoe het kan dat je door slimme spelelementen beter kunt leren. Vanuit haar supersonische datalab buigt Dr. Data zich over de vraag hoe social media apps gamification dan weer gebruiken om nóg meer data van jou te verzamelen. Nou…nog één potje Minecraften dan? Kijk nu naar de Dikke Data Show!

Presentatie: Jard Struik, Regie: Willem Revis, Productie: Carmen Staneke en Martijn Bakker, Eindredactie: Milada Stipetic en Juliëtte van Paridon, Redactie: Viviënne de Wolff en Marcella Wagensveld, script: Edda Heinsman.

Hoe kan je zien of een filmpje echt of nep is? Hoe maak je een deepfake en mag je ook nepfilmpjes maken van andere mensen? Jard gaat langs bij Evita van het Jeugdjournaal, bij een wereldberoemde deepfake-maker én bij een officier van Justitie. Vanuit haar supersonische data-lab buigt Dr. Data zich over de vraag welke data van jou op internet te vinden is om deepfakes van te maken. Je ziet het in aflevering 2 van de Dikke Data Show.

Presentatie: Jard Struik, Regie: Willem Revis, Productie: Carmen Staneke en Martijn Bakker, Eindredactie: Milada Stipetic en Juliëtte van Paridon, Redactie: Viviënne de Wolff en Marcella Wagensveld, script: Edda Heinsman.

Hoera! De Dikke Data Show heeft een Cinekid Award gewonnen én is vanaf vanavond weer te zien op tv. De eerste aflevering van het nieuwe seizoen gaat over Influencers. Hoe werkt dat eigenlijk ‘Influencen’? Je ziet het vanavond en vanaf vandaag weer elke zondag om 18.10 op NPO3.

Presentatie: Jard Struik, Regie: Willem Revis, Productie: Carmen Staneke en Martijn Bakker, Eindredactie: Milada Stipetic en Juliëtte van Paridon, Redactie: Viviënne de Wolff en Marcella Wagensveld, script: Edda Heinsman.

Hoera! De Dikke Data Show heeft de Cinekid Award voor Beste Nederlandse Non-Fictieserie 2021 gewonnen!

Superleuk om aan dit programma te werken, met oa Jard Struik, Emiel Strzeszewski, Juliëtte van Paridon, Milada Stipetic, Martijn Bakker, Viviënne de Wolff, Marcella Wagensveld, Charlie Bohlmeijer, Carmen Staneke, Kees R., Bart Stoffels, Merijn Kramp, Joost Gulien, Yoran ten Brinke en Willem Revis.

Het jury-rapport:

In De dikke data show wordt kennis over internetgebruik, apps, games, social media, privacy en alle aanverwante thema’s inzichtelijk gemaakt voor een brede doelgroep. De serie maakt vanaf een jaar of acht bijvoorbeeld glashelder hoe het tiktok algoritme werkt en geeft door zijn kennisoverdracht keuzevrijheid aan de jonge kijker: wil ik daaraan meedoen? Waarom wel of niet? Spreken en uitleggen wordt op prettig tempo afgewisseld met vraag en antwoord momenten en tieners die zich tot de voor hen nieuwe kennis verhouden. De serie geeft de kijker de ruimte om zijn eigen conclusies te trekken.

Deze serie werd unaniem door de jury gekozen vanwege zijn belang voor kinderen en tieners van nu, die door gebrek aan kennis van ouders, leraren en andere rolmodellen verdwaald kunnen raken in het oerwoud dat social media en het grenzeloze wereldwijde web heet. Niet alleen de jonge kijker krijgt deze broodnodige informatie op een aansprekende, heldere manier voorgeschoteld, ook voor de eerder genoemde volwassenen is het een belangrijke documentaireserie die tools aanreikt tot keuzevrijheid in de
wereld van het internet. Dat is een maatschappelijke rol voor jeugdtelevisie die we als jury erg belangrijk vinden en daarom honoreren we De dikke data show dan ook graag met de eerste prijs voor non-fictieserie!

Hoe fijn zou het zijn om de thermostaat van ons aardse klimaat een paar tandjes lager te kunnen zetten? Spelen voor weergod, het klinkt als science fiction. Maar wetenschappers onderzoeken serieus of technologie kan helpen om de aarde af te laten koelen. Kunnen we door deeltjes in de lucht te brengen de zon een beetje dimmen? Hoe dan? En is het niet levensgevaarlijk?  

Vijf jaar nadat het Parijs-akkoord tegen klimaatverandering in werking trad, bleek 2020 toch weer een van de warmste ooit. Over vijftien jaar zijn de zomers ijsvrij op de Noordpool. De klimaatverandering breekt record op record; extreme hitte in Canada, de VS en Zuid-Europa, en in Siberië werd het deze zomer al 39 graden. Er lijkt iets meer drastisch te moeten gebeuren dan alleen maar zonnepanelen plaatsen en allemaal van het gas af. 

De grootste Arctische expeditie ooit, MOSAiC, heeft het het afgelopen jaar met eigen ogen waargenomen. Het noordpoolijs is brokkeliger dan verwacht. De temperatuur is hoger en de ijsschotsen bewegen sneller. Het doel van de expeditie was om gegevens te verzamelen om klimaatverandering beter te begrijpen. De nood is hoog. 

In de wetenschap en zelfs bij de VN gaan stemmen op over een megalomane technologische noodrem om opwarming van de aarde tegen te gaan: climate-engineering. Futuristische technieken om de zon te dimmen of om CO2 grootschalig uit de lucht te zuigen. Van ruimtespiegels tot superalgen. Is het echt mogelijk? 

Is climate-engineering de oplossing voor het klimaatprobleem of zijn de gevaren groter dan de beloften? Het wetenschapsprogramma De Kennis van Nu zoekt het uit in de special Sleutelen aan het klimaat. 

Regie: Saskia van Leeuwen, productie: Roland Vissers/Marinde Willemars, montage: Ivar Iding, redactie: Edda Heinsman.

Al 150 jaar gebruiken we heel veel rubber. Van dit materiaal kun je van alles maken. We gebruiken steeds meer rubber, dus er moeten ook meer grondstoffen komen. Janouk laat zien hoe je van paardenbloemen rubber kunt maken. In de sketch is het B-Team de boeven veel slimmer af, zij gebruiken paardenbloemen.

Het Klokhuis, aflevering Rubber van paardenbloemen, Regie: Jan Pieter Schaap, presentatie: Janouk Kelderman, productie: Bastiaan Meijer, redactie: Edda Heinsman.

Als iemand doodgaat, is dat heel verdrietig. Er gebeurt heel veel in korte tijd, en kinderen hebben daar vaak veel vragen over. Het Klokhuis maakte vier tv-afleveringen over de dood, maar kinderen bleken nog veel meer vragen te hebben. In de Klokhuispodcast over dood en afscheid beantwoordt presentatrice Eva Cleven deze vragen samen met de experts: filosoof Stine Jensen, rouwdeskundige Ellen Dreezens, IC-arts Jeroen Verwiel, uitvaartverzorger Nadia Gandon-Najib en rouwtherapeut Leoniek van der Maarel.

De podcast is te beluisteren via Spotify, Apple, Google of in je favoriete podcast-app. Eindredactie: Anneke Dorsman, Redactie: Eef Cuijpers, Productie: Nelleke Klop, Presentatie: Eva Cleven, eindmontage: Marlous van Gulik, regie: Edda Heinsman.

Boer Gert heeft een akkerbouwbedrijf. Eens per jaar rooit hij de aardappelen en andere gewassen op zijn land. Dat doet hij op een bijzondere manier, namelijk met allemaal hightech snufjes. Pascal loopt een dagje met hem mee.

Het Klokhuis, aflevering Akkerbouw, Regie: Jan Pieter Schaap, productie: Bastiaan Meijer, presentatie: Pascal Tan, redactie: Edda Heinsman

Voedsel, medicijnen, drinkwater; als er ergens een ramp of oorlog uitbreekt moet er snel hulp naartoe. Maar hoe krijg je deze noodhulp plus militairen zo snel mogelijk op de plaats van bestemming? Met een chinook helikopter! Pascal kijkt hoe zo’n operatie in zijn werk gaat.

Het Klokhuis, aflevering Transporthelikopter, 17 maart 2021. Regie: Jan Pieter Schaap, Presentatie: Pascal Tan, Productie: Vivianne Werkhoven, Redactie: Edda Heinsman.

Hiephoi! Ik mocht over namen en mijn podcast Aangenaam praten bij Radio Drenthe met Judith Regendorp en Paula Keizer. 

Jard onderzoekt de grootste hit van internet: memes. Zijn het alleen onschuldige grapjes, of zit er meer achter? Jard ontdekt dat memes mensen heel goed kunnen verbinden, maar ook kunnen buitensluiten. En hij werkt mee aan een zeer wetenschappelijk meme-experiment.

De Dikke Data Show over memes, 7 februari 2021 NPO3.

Presentatie: Jard Struik, Productie: Carmen Staneke en Martijn Bakker, Eindredactie: Milada Stipetic en Juliëtte van Paridon, Redactie: Viviënne de Wolff, Regie: Emiel Strzeszewski en Edda Heinsman.

Een meetinstrument dat de hele dag je stappen telt, je wandelroutes onthoudt of checkt hoelang je slaapt. Wat doen die beoordelingen met je? En is het wel gezond om steeds te focussen op cijfertjes, scores en grafieken? Jard onderzoekt sporthorloges en fitness trackers. En hij gooit zijn sporthorloge in de droger, en bindt hem vast aan een boor. Alles voor een betere score.

De Dikke Data Show over Sporthorloges en fitness trackers, 31 januari 2021 NPO3.

Presentatie: Jard Struik, Regie: Emiel Strzeszewski, Productie: Carmen Staneke en Martijn Bakker, Eindredactie: Milada Stipetic en Juliëtte van Paridon, Redactie: Viviënne de Wolff, script: Edda Heinsman.

Net dat ene pukkeltje wegpoetsen, je ogen wat meer laten stralen en je tanden een tintje witter… Het is supersimpel om je eigen foto aan te passen. Maar dat heeft behoorlijke gevolgen: foto- en videofilters gaan bepalen wat wij mooi vinden! Mensen die met zo’n gefilterde selfie naar de plastisch chirurg gaan? Het komt steeds vaker voor. Wetenschapper Siri Beerends voorspelt dat we gaan geloven in ons gecreëerde digitale zelfbeeld. Professor Liesbeth Woertman legt uit wat schoonheid eigenlijk is en hoe ons schoonheidsideaal continu verandert. En Jard bewerkt en filtert, samen met Melle van Rooijen (de Nederlandse Ken), ook eens even zijn eigen portret én dat van Marten en Oopjen in het Rijksmuseum.

De Dikke Data Show over Filters en fotobewerking apps, 24 januari 2021 NPO3.

Presentatie: Jard Struik, Regie: Emiel Strzeszewski, Productie: Carmen Staneke en Martijn Bakker, Eindredactie: Milada Stipetic en Juliëtte van Paridon, Redactie: Viviënne de Wolff, script: Edda Heinsman.

De slimme koelkast zorgt dat er altijd voorraad is, de smartspeaker luistert naar al jouw opdrachten en de gordijnen gaan automatisch open of dicht. Voor de slechtziende Fabienne een uitkomst, zij is een stuk zelfstandiger dankzij slimme apparaten. Koen heeft zijn hele huis ermee vol hangen, hoe is het om in dit slimme huis te wonen? Spraak-onderzoeker Odette Scharenborg legt uit hoe het eigenlijk werkt dat je kunt praten met je apparaten. Samen met Jard checkt ze meteen even of slimme speakers echt alles kunnen verstaan.

Superhandig al die slimme apparaten, maar is het wel zo smart om ze te gebruiken? Al die apparaten met al jouw privégegevens zijn namelijk wel aangesloten op het wereldwijde web. Journalist Huib Modderkolk legt uit wat daar de gevolgen van zijn.

De Dikke Data Show over Slimme apparaten, 17 januari 2021 NPO3.

Presentatie: Jard Struik, Regie: Emiel Strzeszewski, Productie: Carmen Staneke en Martijn Bakker, Eindredactie: Milada Stipetic en Juliëtte van Paridon, Redactie: Viviënne de Wolff, script: Edda Heinsman.

Wie of wat bepaalt of jij viraal gaat op TikTok? Je ziet het in aflevering 1 van de Dikke Data Show!

Wil je meer weten over filters, Fitbits, pratende apparaten, algoritmes of Fortnite. Kijk dan elke zondag, NPO Zapp, 18.10 uur.

Presentatie: Jard Struik, Regie: Emiel Strzeszewski, Productie: Carmen Staneke en Martijn Bakker, Eindredactie: Milada Stipetic en Juliëtte van Paridon, Redactie: Viviënne de Wolff, script: Edda Heinsman.

Eindelijk kerstmis! De tijd van kerstbomen, van in de supermarkt stiekem meezingen met Mariah Carey, lampjes aan, warme chocomel, liefst een knapperend haardvuur, en dan een mooi kerstverhaal.

In deze speciale Aangenaam-kerstaflevering gaan we terug naar het jaar 2001, toen er nog geen afstand gehouden hoefde te worden, iedereen nog gewoon naar kantoor ging, en de jaarlijkse kerstborrel dé plek was voor jonge heimelijke geliefden om elkaar eindelijk -in licht aangeschoten toestand- de liefde te verklaren.

“We draaiden al een tijdje om elkaar heen, maar we hadden onze hoop op de kerstborrel gevestigd. Dat is wel een moment waarop het een beetje uit de hand kan lopen.”
…
“En toen was ik zwanger”

Maar welke naam past bij dit kerstverhaal? Dit keer geen Maria, Jozef of Jezus, geen Gabriel en zelfs geen Rudolph. Deze aflevering gaat over de naam Tom.

Tom is een afkorting van Thomas. In de namendatabank van het Meertens instituut komt de naam 23 duizend keer voor. Tom is overal in het land te vinden, de naam was het populairst in de jaren 90. De naam Thomas komt zelfs wel 40 duizend keer voor. Hij is ook overal in Nederland te vinden, en het populairst in Edam-Volendam. Daar heet ruim 3% van de mannen Thomas.

Er zullen niet veel mensen zijn die bij kerst aan de naam Tom of Thomas denken. Toch is de naam echt aan kerst verbonden, tenminste in sommige regio’s. Dus op naar Friesland, naar het dorpje Katlijk ten oosten van Heerenveen, zeshonderd inwoners en met als trots van het dorp: het Thomaskerkje. Ik spreek er af met Folkert Sterkenburgh van de Stichting Alde Fryske Tsjerken en met Dominee Dingena Hasper.

Hoe zit dat met Tom en Thomas? En hoe is het verder gegaan met de verliefde collega’s van de kerstborrel? Je hoort het in ‘Aangenaam, Tom!’.

Gemaakt door Edda Heinsman, eindredactie: Saar Slegers, eindmontage: Olivier Rekers.

Spruitjes behoren tot de meest gegeten groenten in Nederland. Wat gebeurt er allemaal voordat ze op je bord liggen? Dolores laat zien hoe spruitjeszaad kan uitgroeien tot enorme spruitenplanten. Elk land in Europa heeft z’n favoriete maat spruitje. De spruitenkweker sorteert z’n spruit dus op formaat. Maar hoe doe je dat, spruiten sorteren?

Het Klokhuis, aflevering Spruitjes. Presentatie Dolores Leeuwin, Regie: Jan Pieter Schaap, productie: Martijn Bakker, redactie: Edda Heinsman.

FNWI 20 jaar: toen, nu en straks

Twee graafmachines zijn druk in de weer, een man met een helm op sjort wat aan een kabel; er staat een stevige wind die de verder verlaten bouwplaats op het Science Park in een zandstorm verandert. De nieuwbouw mag dan de trots van de FNWI zijn, op het moment is er nog weinig te zien. Dus lopen decaan Peter van Tienderen en studenten Hilal Demirel en Manish Jhinkoe-Rai iets verder op zoek naar een geschikte plek voor de foto. Om de hoek, net iets meer in de luwte van het gebouw Science Park 904, hup de jassen uit en snel een paar foto’s maken.

Lees het volledige artikel hier.

Je kind vernoemen naar Mark Rutte, zou in Nederland iemand dat doen? Terwijl Vlaput – een vernoeming naar Vladimir Putin- in Rusland helemaal niet zo bizar is. En wat denk je van Tractor of Viagra, of in deze tijden misschien wel de naam Corona?

In deze aflevering het bijzondere verhaal van Alla. Ze heeft een voor Nederland niet-alledaagse naam. En ze draagt hem met verve. Deze van oorsprong Russische dame van bijna 75 jaar stuurde een mailtje als reactie op de podcast Aangenaam. Wat ze allemaal schreef over naamgeving in Rusland, over haar eigen naam en over haar leven, daar zou je zo een film van kunnen maken. En de hoofdrol zou ze dan nog gerust zelf spelen, want een van haar vele talenten – naast een verleden als fotomodel, journalist en een periode bij de geheime dienst- is dat ze actrice is.

Geprikkeld door haar mail ga ik langs bij Alla. Ze neemt ons op luchtige toon mee in haar wereld vol hoogte- en dieptepunten. Ze vertelt het verhaal van leven met een naam die veel reacties oproept, een leven van revolutie, mannen, bijzondere beroepen en avonturen. En ik mag zelfs haar vogel-vriend ontmoeten – ook al zo’n bijzonder namenverhaal.

Aangenaam, Alla zonder h! is gemaakt door Edda Heinsman, Eindredactie: Saar Slegers, Eindmontage: Olivier Rekers. Bijna alle muziek in deze aflevering is gemaakt door German Popov, aka OMFO (Our Man From Odessa), de zoon van Alla zonder h.

FNWI 20 jaar: Wiskunde toen, nu en straks

Op een zonnige dag de banken uit het hok van de studievereniging naar buiten slepen, de hele middag in het zonnetje nadenken over wiskundige problemen en er tegen het eind van de avond steeds verhittere discussies over voeren met medestudenten. Hoe leuk het ook zou zijn om voor dit gesprek buiten op een zo’n bank af te spreken, door verscherpte coronamaatregelen zit het er niet in. Gelukkig kunnen wiskundige Guus Regts en wiskundestudent Chinook Felix levendig vertellen.

Lees het volledige artikel hier.

Bij de naam Pedro denk je aan Spanje, bij Yuri aan Rusland en bij Giuseppe aan Italië. Er zijn namen die typisch zijn voor de plek waar ze vandaan komen. Dit geldt in elk geval voor landen. Maar geldt het ook bínnen een klein land als Nederland?

Jazeker! Natuurlijk zijn er de Friese namen. Tjitske, Rintje, Epke komen bijna allemaal uit Friesland. Maar hoe het zit voor de rest van ons land? Of er namen zijn die op één plek voorkomen en verder bijna niet, dat was nog nooit onderzocht. 

Tot nu! Naamkundige Gerrit Bloothooft van de Universiteit Utrecht is, speciaal voor de podcast Aangenaam, in de namendatabank op zoek gegaan naar streekgebonden namen. Met verrassende resultaten. Zo blijkt elke provincie in Nederland wel zijn eigen unieke namen te hebben. Hubertus in Limburg, Jozias in Zeeland, Wijmpje in Utrecht, Annechien in Drenthe en ga zo maar door. Uit Bloothoofts onderzoek volgt een lijst van ruim 500 bijzondere streekgebonden namen. 

De meeste van die lokale namen zijn oud. Ze worden doorgegeven van generatie op generatie, en wanneer de nazaten van de familie op dezelfde plek blijven wonen, blijft de naam daar ook. Volgens Bloothooft is het niet gek dat de namen met de sterkste binding aan de streek vooral in de klassieke vissersdorpen als Edam, Volendam, Bunschoten en Urk voorkomen. Daar bestaat immers nog een sterke vernoemings-traditie. 

Gerrit Bloothooft vermoedt dat de streekgebonden namen over 100 jaar wel eens uitgestorven kunnen zijn. Hoe zetten we de streeknaam weer op de kaart? Doe het nu letterlijk in het gratis online spel Plaats de naam.

Het spel Plaats de Naam is gemaakt door: Wouter van Dijke – Data: Gerrit Bloothooft – Redactie: Edda Heinsman

Bij de naam Pedro denk je aan Spanje, bij Yuri aan Rusland en bij Giuseppe aan Italië. Er zijn namen die typisch zijn voor de plek waar ze vandaan komen. Dit geldt in elk geval voor landen. Maar geldt het ook bínnen een klein land als Nederland?

Jazeker! Natuurlijk zijn er de Friese namen. Tjitske, Rintje, Epke komen bijna allemaal uit Friesland. Maar hoe het zit voor de rest van ons land? Of er namen zijn die op één plek voorkomen en verder bijna niet, dat was nog nooit onderzocht. 

Tot nu! Naamkundige Gerrit Bloothooft van de Universiteit Utrecht is, speciaal voor de podcast Aangenaam, in de namendatabank op zoek gegaan naar streekgebonden namen. Met verrassende resultaten. Zo blijkt elke provincie in Nederland wel zijn eigen unieke namen te hebben. Hubertus in Limburg, Jozias in Zeeland, Wijmpje in Utrecht, Annechien in Drenthe en ga zo maar door. Uit Bloothoofts onderzoek volgt een lijst van ruim 500 bijzondere streekgebonden namen. 

De meeste van die lokale namen zijn oud. Ze worden doorgegeven van generatie op generatie, en wanneer de nazaten van de familie op dezelfde plek blijven wonen, blijft de naam daar ook. Volgens Bloothooft is het niet gek dat de namen met de sterkste binding aan de streek vooral in de klassieke vissersdorpen als Edam, Volendam, Bunschoten en Urk voorkomen. Daar bestaat immers nog een sterke vernoemings-traditie. 

Van alle namen springt er één heel erg uit: de naam Marèl. De naam is nieuw, het is geen migrantennaam en hij komt alleen voor in het oosten van het land. Waar komt de naam vandaan? Waarom is hij juist in Almelo, Oldenzaal en Tubbergen zo populair? Op zoek naar het verhaal achter de nieuwe streekgebonden naam Marèl.

Luister hier de aflevering Aangenaam, Marel!

Gerrit Bloothooft vermoedt dat de streekgebonden namen over 100 jaar wel eens uitgestorven kunnen zijn. Hoe zetten we de streeknaam weer op de kaart? Doe het nu letterlijk in het gratis online spel Plaats de naam.

De podcast Aangenaam, Marel! is gemaakt door Edda Heinsman, Eindredactie: Saar Slegers, Eindmontage: Olivier Rekers.

Spel: Wouter van Dijke – Data: Gerrit Bloothooft – Redactie: Edda Heinsman

Bij de naam Ruud denk je misschien aan Ruud Lubbers, Ruud de Wild of aan de voetballers Ruud Gullit of Van Nistelrooij. De naam komt op in de jaren 50, en bereikt een piek in populariteit in het jaar 1988, niet toevallig het jaar waarin het Nederlands herenvoetbalelftal onder aanvoering van Ruud Gullit Europees kampioen wordt. 

Er zijn ruim 5000 Ruuds in Nederland. De naam Ruud komt, op Friesland en een paar gemeentes in het midden van het land na, bijna in heel Nederland wel voor. Hij komt van het Duitse Rudolf, daar liefkozend afgekort tot Rudy. 

Ruud is een doodgewone naam. Toch is er iemand, de Belgische Ruud Lelieur, die alles op alles zet – tot rechtszaken aan toe- om zo te heten.

“Het stond al in de Palm van Gods Hand, helaas alleen nog niet op mijn identiteitskaart.”

Ruud mag van de Vlaamse overheid geen ‘Ruud’ heten. Saillant detail, een naamsverandering naar ‘Ruzie’ of ‘Lul’ had wel gemogen, maar ‘Ruud’ is uit den boze. 

Wat als je niet de naam mag gebruiken die je eigen moeder je gegeven heeft? En waarom wil Ruud zo graag ‘Ruud’ heten? Je hoort het in Aangenaam, Ruud!

Gemaakt door: Edda Heinsman, eindredactie: Saar Slegers, eindmontage: Olivier Rekers. Met de stem van: Lieven Scheire!

Wasmachine, koelkast, stoplicht, complexere systemen als een auto of vliegtuig en zelfs de kleine wenskaart met muziek, bij computerchips denk je misschien aan je laptop of smartphone maar er is bijna geen apparaat waar ze niet in te vinden zijn. Hoe zorg je dat al die kleine computerchips doen wat ze moeten doen? Dat regelen informatici als Andy Pimentel en informaticastudente Florine de Geus.

20 jaar FNWI: Informatica, toen, nu en straks, lees het volledige verhaal hier.

Op het moment dat ik Renny terugvindt, blijkt er een tentoonstelling te zijn over de Ranchi-baby’s. Joost Wilgenhof is een van de makers. Hij is op dit moment bezig met de organisatie van een reünie van de opvarenden. De nieuwe interactieve experience De Reis van de Ranchi is een vervolg op de eerste tentoonstelling. Het gaat over hoe het de baby’s en hun families verging, nadat ze aankwamen op de Javakade.

Lees hier meer over de bijzondere reis van de SS Ranchi.

Na een lange reis vaart precies 70 jaar geleden het schip de SS Ranchi de haven binnen van Amsterdam. Aan boord gerepatrieerde KNIL-militairen en hun gezinnen. Een bijzondere reis, de Ranchi komt aan met maar liefst 37 passagiers meer dan waarmee het vertrok. Een van de aan boord geboren baby’s is Renny.

Renny is vernoemd naar het schip! Ze vertelt kort over de herkomst van haar naam tijdens een toevallige ontmoeting in een cafe. Pas maanden later bedenk ik: zou ik daar geen podcast over kunnen maken?! Dus ik ga op zoek naar Renny. Maar hoe vind je iemand van wie je alleen de voornaam kent?

Je hoort het in deze eerste aflevering van seizoen 2: Aangenaam, Renny!

Gemaakt door Edda Heinsman, eindredactie Saar Slegers, eindmontage Olivier Rekers. Met stemmen van Henny Maud, Cees Slegers en Hans Noortman.

‘Vreemd, hier waren de practicumzalen’. Natuurkundige Marcel Vreeswijk staat in een lege theaterzaal bij CREA, in de diamantslijperij waar tot 2003 de studie natuurkunde gevestigd was. ‘Grappig om terug te zijn en rond te kijken, kijk hier zat de Rode Hen’. We gluren om het hoekje van de voormalige kantine. Eigenlijk is alleen de oude trap nog herkenbaar. Herinneringen aan vroeger tijden, aan -een kwartje op een schoteltje leggen voor een kopje koffie- komen op. De meest indrukwekkende verandering is misschien wel de enorme trap bij de entree, waar vroeger de binnentuin was. Vreeswijk ziet nog maar weinig sporen van de oude natuurkunde opleiding.

20 jaar FNWI: Natuur- en Sterrenkunde, toen, nu en straks, lees het volledige verhaal hier.

De betoverende dans van een vogelzwerm, soms wel honderden, duizenden vogels tegelijk, wordt al decennia gezien als een groot mysterie. De zwerm lijkt zich als een lichaam te bewegen, met een brein. Hoe doen ze dat? Is er een leider? Hoe kan een grote groep domme dieren als collectief zo slim zijn? Door nieuwe technologieën lukt het wetenschappers steeds beter om het geheim van de zwerm te ontrafelen. 

Op het Max Planck Instituut in Konstanz, Duitsland heeft bioloog Iain Couzin een speeltuin voor biologen gecreëerd. Cameraatjes volgen groepen vissen, sprinkhanen balanceren op een bal in een virtual reality bak met nepgras en vogels vliegen rond met kleine rugzakjes waarmee al hun gesprekken worden afgeluisterd. Couzin ziet verrassende overeenkomsten: ‘We beginnen net te ontdekken hoe alles met elkaar in verband staat, we zien nog maar het topje van de ijsberg.’

Ondertussen probeert een groep Hongaarse robotici met drones een zwerm na te bootsen. Al jaren sleutelen ze aan een soort vogelbrein voor hun drones, waardoor deze volledig zelfstandig als zwerm kunnen vliegen. Het Hongaarse leger houdt hun vorderingen nauwkeurig in de gaten. In de VS past software-ontwikkelaar Louis Rosenberg de zwermintelligentie van honingbijen toe in de maatschappij. ‘Als vogels, bijen en vissen samen zoveel slimmer zijn, waarom wij mensen dan niet? We kunnen mensen verbinden en een groot superbrein vormen.’

De Kennis van nu over Het geheim van de zwerm, woensdag 5 aug, 22.05u NPO2. Regie: Susanne Linssen, productie: Mariella Hup, camera: Chris Blokhuis, geluid: Ivo Voragen, redactie: Susanne Linssen en Edda Heinsman.

Scheikunde toen, nu en straks

Een bijkomend effect van deze gekke tijd, is dat je een inkijkje krijgt bij mensen waar je normaal niet zo snel op bezoek zou komen. Zoals bij scheikundige Steen Ingemann en studente Rianne van Diest. Via zoom praten we over 20 jaar FNWI. Ingemann zit in een werkkamer thuis, een boekenkast op de achtergrond, het gordijn een beetje dichtgetrokken tegen het zonlicht op het scherm. Van Diest zit in haar slaapkamer voor een vrij neutrale witte kast. Met op de hoek, nog net een beetje zichtbaar, een paar wedstrijdbekers.

FNWI 20 jaar: Scheikunde toen, nu en straks, lees het volledige artikel hier.

Psychobiologie toen, nu en straks

Taco Werkman: ‘Twintig jaar geleden werd het brein door psychologen nog gezien als een zwarte doos.’

Neurobioloog Taco Werkman en psychobiologie student Esrion Robles over het 20-jarig bestaan van de faculteit FNWI van de UvA.

Knuffelen in de anderhalvemetersamenleving

Ik vind mezelf echt niet zo knuffelig, maar merk nu dat ik het zooo mis om anderen even aan te kunnen raken!

In De Kennis van Nu onderzoeken Dirk, Lieven en Elisabeth of het toch mogelijk is: knuffelen in de anderhalvemetersamenleving.

De Kennis van Nu, aflevering Knuffelen in de anderhalvemetersamenleving, Regie: Mike Warmels, Productie: Mariella Hup en Roland Vissers, presentatie: Dirk de Bekker, Elisabeth van Nimwegen en Lieven Scheire, redactie: Edda Heinsman.

Informatiekunde toen, nu en straks

Opleidingsdirecteur informatiekunde Jacobijn Sandberg en student Yunus Demir over het 20-jarig bestaan van de faculteit FNWI van de UvA.

Sterrenkundige Kees de Jager is net als Lieven Scheire gefascineerd door de zon ☀️. Samen volgen ze de spannende reis van onderzoekssatelliet Solar Orbiter op de voet. Welke geheimen van de zon zullen we straks kunnen ontrafelen?

Kijk naar ‘Reis naar de zon‘ bij De Kennis van nu, 15 april om 22:20u op NPO2. Regie: Saskia van Leeuwen, presentatie: Lieven Scheire, productie: Mariella Hup, redactie: Edda Heinsman.

Sterrenkundige Kees de Jager doet al zijn hele leven onderzoek naar de zon. 29 april wordt hij 99 jaar!

Kijk naar De Kennis van nu, woensdag 15 april, 22:30u NPO2. Regie: Saskia van Leeuwen, presentatie: Lieven Scheire, productie: Mariella Hup, redactie: Edda Heinsman.

Kunstmatige Intelligentie toen, nu en straks

Janne Spijkervet: ‘Computers worden slimmer dan mensen. Het is niet de vraag óf dat gaat gebeuren, maar wanneer.’

Informaticus Arnoud Visser en masterstudente Janne Spijkervet over het 20-jarig bestaan van de faculteit FNWI van de UvA.

Deze maand worden de allereerste voorzichtige beelden verwacht, gemaakt door de nieuwe Europese zonnesatelliet de Solar Orbiter. Maar ooit – nog niet eens zo lang geleden- waren er geen satellieten. Hoe ging het zonne-onderzoek toen? Sterrenkundige Selma de Mink over haar grote voorbeeld: Cecilia Payne.

Artikel VPRO-gids 15 (2020), Zij van de zon (pdf)vpro2015_zonDownload

Wie is er beter, de mens of de machine? Wie is er creatiever? Kan de computer muziek maken, een logo ontwerpen, een titel verzinnen? In deze nieuwe podcast ga ik op zoek naar bijzondere verhalen uit de wereld van computers, machine learning en artificial intelligence.

Deze pilot is mede mogelijk gemaakt door Commit.

Biologie toen, nu en straks

Zilva van Rossum: ‘Ik wil eraan bijdragen dat we gemotiveerde beslissingen kunnen nemen over de grote vragen zoals klimaatverandering.’

Evolutiebioloog Hans Breeuwer en biologiestudente Zilva van Rossum over het 20-jarig bestaan van de faculteit FNWI van de UvA.

Lees het hele artikel hier.

Biomedische wetenschappen toen, nu en straks

Moleculair microbioloog Stanley Brul: ‘Vroeger was de cel iets wat je alleen van buiten kon bestuderen, nu kunnen we steeds meer de processen ín de cel bekijken.’

Professor Stanley Brul en student Delano Sanches over het 20-jarig bestaan van de faculteit FNWI van de UvA.

Het hele artikel is hier te lezen.

Voor iedereen die op zoek is naar nieuwe podcasts is er nu: VPRO Koos. In de eerste aflevering aandacht voor Aangenaam(!). Presentator Atze de Vrieze en podcast-expert  Elja Looijestijn geven tips over wat je niet mag missen en ik mocht aanschuiven om te vertellen over Aangenaam.

Luister hier aflevering 1: What’s in a name terug. (What’s in a name was trouwens de werktitel voor de podcast!)

Met symbolen en formules kun je op versimpelde wijze dingen beschrijven. Heel zakelijk, bijvoorbeeld voor het vastleggen van natuurkundige wetten. Maar het is ook een manier om gevoelens en emoties uit te drukken. Doel is om dingen zo helder mogelijk weer te geven, maar of dat altijd lukt…

Symbolen en formules, waarom gebruiken we ze zo graag? Je leest het op NPO Focus.

Maxwell, Lorentz, Einstein, noem een grote natuurkundige uit de geschiedenis en je kunt er donder op zeggen dat hij of zij iets met elektromagnetisme te maken heeft gehad. Maar wat is dat elektromagnetisme dan precies en wat hebben we er aan? Ik heb toch helemaal niks te maken met elektromagnetisme?

Wat is elektromagnetisme? Je leest het op NPO Focus.

De ene dag barst je van de energie, de volgende dag zit je zonder. Maar waar ligt dat nu aan en wat is energie eigenlijk? In dit venster over energie schieten we van Einsteins Relativiteitstheorie naar een broodje kroket, maar komen we er achter: uiteindelijk draait alles om de zon.

Is de zon onze ultieme energiebron? Je leest het op NPO Focus.

Vink recenseert podcast Aangenaam!

Ouders van Nu geeft podcast-tips voor aanstaande ouders, van bevallingsverhalen tot opvoedtips. Aangenaam staat er ook bij!

De naam van je geliefde, van je pasgeboren dochter of je overleden lievelingshuisdier. De tatoeage wordt steeds populairder. Er zijn inmiddels 1441 officiele tattooshops in Nederland, daarmee is het aantal verdriedubbeld in 10 jaar.
Steeds meer tatoeages dus, en een groot deel daarvan zijn namen. Maar wat zou nu de meest getatoeëerde naam van Nederland zijn?

In mijn zoektocht ga ik langs bij Tattookoning Henk Schiffmacher. Hij zit al 45 jaar in het vak. Vreemde namen, aparte trends en (on)bedoelde spelfoutjes, hij zag het allemaal voorbij komen.

Maar de namen-tatoeage blijkt ook minder leuke kanten te hebben, de vrolijke zoektocht krijgt een harde wending. Wat als je gedwongen wordt de naam van je pooier op je lichaam te tatoeëren? Ex-prostituee Cynthia kreeg dankzij de stichting Share Network een coverup, een tatoeage om haar pooier-stamp te verhullen. In aflevering 7 van Aangenaam vertelt ze haar verhaal.

Aangenaam Cynthia is voorlopig de laatste aflevering van de serie. Maar blijf vooral bijzondere namenverhalen insturen naar edda.heinsman@ntr.nl, en wie weet komt er een vervolg. Heb je een mooie namentattoo? Ik ben benieuwd! Deel hem met #aangenaam.

Aangenaam Cynthia! Gemaakt door Edda Heinsman, eindredactie Saar Slegers, eindmontage Olivier Rekers.

Aan een brug in Rotterdam hangt een slotje met daarop twee namen: Hedwig en Michael. Een liefdesslotje. Het slotje is het begin van een zoektocht. Hoe groot is de kans dat je zomaar op een brug loopt en daar een slotje tegenkomt van een stel dat je kent, in dit geval dus Hedwig en Michael? En hoe zit dat met andere – bekendere – stellen? Zijn er echt zoveel Henk en Ingrids? En hoe zit het met Jip en Janneke? 

Ik kom er achter dat er een database bestaat met de namen van 5,3 miljoen Nederlandse stellen, maar dat er nog nooit onderzoek naar is gedaan(!). Samen met twee wetenschappers duik ik in de data, op zoek naar bijzondere en juist heel gewone naamcombinaties.

Naamkundige Gerrit Bloothooft (Universiteit Utrecht) komt er achter dat je een voorkeur hebt voor mensen met een naam in dezelfde naamgroep: Samantha en Kevin, Marije en Martijn, Mohamed en Rachida, Daan en Anne en Tjitske en Douwe, ze komen heel vaak voor als combinatie. Maar Hedwig en Michael komen er bekaaid vanaf.

Wiskundige Casper Albers ontdekt nog veel meer interessante feiten: zo blijk je te gaan voor een naam die een beetje op die van jou lijkt. Lange namen zoeken elkaar op, korte namen vormen ook eerder een stel. En er is zelfs een lichte voorkeur voor een naam met dezelfde beginletter!

Kun je verliefd worden op een naam? Je hoort het in aflevering 6 van Aangenaam.

Aangenaam Hedwig en Michael! Gemaakt door Edda Heinsman, eindredactie Saar Slegers, eindmontage Olivier Rekers.

Het was lang gebruikelijk om vernoemd te worden naar een opa, oma, tante of oom. In sommige families wordt deze traditie vrij strikt nageleefd. En dat kan nog wel eens tot bijzondere situaties leiden. Aangenaam gaat deze week over vernoemingen. Vernoemd worden dankzij een roze ochtendjas of een contract op een bierviltje? Het kan allemaal! En wat als je niet vernoemt, wat doet dat met de familiebanden?

Hoe is het eigenlijk om hetzelfde te heten als je broer, is dat niet ontzettend onhandig? Henk en Henk uit Egmond-Binnen geven het antwoord!

En wat als je vernoemd bent naar je broer die is overleden? In aflevering 5 van Aangenaam hoor je het bijzondere verhaal van Dries, wiens naam niemand durfde uit te spreken.

Aangenaam Dries! Gemaakt door Edda Heinsman, eindredactie Saar Slegers, eindmontage Olivier Rekers.

Elk jaar worden er in Nederland een paar duizend kinderen geboren die een unieke naam krijgen. Ouders zijn ontzettend creatief als het gaat om het bedenken van nieuwe namen. Wat denk je bijvoorbeeld van Dwinand, Uzume of Tos? Waar komen deze namen vandaan? En hoe is het om een naam te hebben die bijna niemand anders heeft? Is dat leuk, lekker bijzonder, of toch ook wel eens lastig…

Neeltje, de moeder van Kit, en Joris, de vader van Uto, leggen uit hoe zij op de bijzondere namen van hun kinderen zijn gekomen. Waren ze op zoek naar een unieke naam?

En hoe zit het met de naam Uif, waar komt die vandaan? En is hij eigenlijk wel zo uniek als je denkt? In aflevering 4 van Aangenaam het bijzondere verhaal van Uif, vernoemd naar een jongetje uit het ziekenhuis. Hoe zou het met dit jongetje zijn?

Aangenaam Uif! Gemaakt door Edda Heinsman, eindredactie Saar Slegers, eindmontage Olivier Rekers.

Er worden in Nederland jaarlijks zo’n 170 duizend kinderen geboren. Een paar duizend daarvan krijgen een heel nieuwe naam. Een naam die nog nooit eerder is gegeven. Veel van die namen blijven uniek. Maar heel af en toe zit er eentje bij die enorm populair wordt. Bijvoorbeeld de naam Mason.

Mason is enorm in opkomst, vorig jaar werden er een paar honderd kinderen met de naam Mason geboren. De naam zou zomaar eens de namen-top-20 binnen kunnen dringen. Maar waar komt de naam vandaan? Wie zijn de voorlopers die de naam Mason voor het eerst aan hun zoon hebben gegeven? Op zoek naar de eerste Mason van Nederland!

Aangenaam Mason! Gemaakt door Edda Heinsman, eindredactie Saar Slegers, eindmontage Olivier Rekers.

Aangenaam Anne! Gemaakt door Edda Heinsman, eindredactie Saar Slegers, eindmontage Olivier Rekers.

Foto Anne van Veen: Bart Grietens

Anne, Anna of toch Annie, wie heeft de meest sexy naam van de drie?

Anna en Anne, echt iedereen kent wel iemand met die naam. Anna is dan ook van oudsher een van de meestvoorkomende namen van Nederland. De naam komt oorspronkelijk van Hanna, het zou ‘begenadigd’ betekenen. Maar welk van de twee is eigenlijk het tofst: Anna of Anne? Waar zijn meer liedjes over gemaakt? Hoe zit het bijvoorbeeld met het beroemde liedje ‘Anne’ van Herman van Veen, over wie gaat dat? Hoe is het voor deze Anne om zo te heten? En leidde het liedje tot een heuse Anne-storm?

In deze aflevering kan natuurlijk ook ‘Annie’ niet ontbreken. Want hoewel deze naam gedoemd lijkt uit te sterven, is het toch eigenlijk de meest sexy naam van de drie. Annie zou namelijk zomaar eens de ‘meest gekuste’ vrouw ter wereld kunnen zijn… Hoe dat zit, hoor je in aflevering 2 van Aangenaam!

De eerste officiële aflevering van Aangenaam gaat natuurlijk over… Herman! De naam ‘Herman’ komt steeds minder voor, en dat is eigenlijk zonde, want het is misschien wel de meest mannelijke naam aller tijden. En er zijn heel veel mooie verhalen over Hermannen te vertellen. Denk aan Stier Herman, Catharina Herman, Herman het Brood (niet te verwarren met Herman Brood) en wat is het verhaal van mijn vier ooms Herman?

Alle muziek in deze aflevering is overigens gemaakt door een Herman! Zo is de begintune (die elke aflevering terugkomt) het nummer I’m walking van Perquisite en Benjamin Herman.

Meer over bijzondere vrouwen uit de geschiedenis? Ga naar de site van Els Kloek.

Mijn eigen Herman Brood is helaas overleden, ik had hem een beetje verwaarloosd in de koelkast. Gelukkig heeft hij wel nakomelingen gekregen! Wil je weten hoe het daarmee staat, of zelf aan het HermanProject meedoen? Ga naar het Herman Project.

Aangenaam Herman! Gemaakt door Edda Heinsman, eindredactie Saar Slegers, eindmontage Olivier Rekers.

Of je nu een unieke naam hebt, of juist een algemene, er zit achter elke naam wel een bijzonder verhaal. Waar komt je naam vandaan? Wat zegt een naam over iemand? Vanaf 28 juli verschijnt bij NPORadio1 mijn nieuwe podcast over namen: Aangenaam!

Verhalen over namen? Huh?

We gaan bijvoorbeeld op zoek naar de meest getatoeëerde naam van Nederland, en komen er achter wat de -onverwachte- naam is van de meest gekuste vrouw ter wereld.

Maar er komt nog veel meer aan bod: Want hoe ontstaat een hippe naam? Hoeveel Henk&Ingrids zijn er nu echt? Heeft iedereen een oom Herman? Hoe is het als niemand je bij je naam durft te noemen? En wat vinden de twee broers Henk er van dat ze hetzelfde heten?

De nieuwe podcast Aangenaam! Gemaakt door Edda Heinsman, eindredactie Saar Slegers, eindmontage Olivier Rekers.

Denk je vaak na over je naam? Waarschijnlijk niet. Maar sommige mensen hebben geen keus, er is iets met hun naam, iets dat ze dwingt er mee bezig te zijn.

Waarom durft bijvoorbeeld niemand Dries bij zijn naam te noemen? En wat hebben een vliegtuig en een ongeluk met kerstverlichting met vernoeming te maken? Luister in Radio Doc naar Aangenaam – de special.

Op zondag 21 juli om 21u op NPO Radio1 een aftrap van de serie Aangenaam bij RadioDoc: Aangenaam – de special. Twee verhalen uit de nieuwe podcast samengevoegd door Edda Heinsman, eindredactie Ottoline Rijks, eindmontage Olivier Rekers.

Ook planten wekken energie op. Sommige bacteriën bij de wortels produceren elektronen. Maar hoe vang je die op? Sosha reist af naar Wageningen om te kijken hoe ze stroom uit de bodem halen. Vormgeefster Ermi van Oers maakt er zelfs ‘levend licht’ mee. 

Het Klokhuis, aflevering Energie uit planten, regie: Jan Pieter Schaap, presentatie: Sosha Duysker, productie: Bastiaan Meijer, redactie: Edda Heinsman.

Vijftig jaar geleden konden we nog niet dromen van smartphones, zonnepanelen en satellietnavigatie. Toch is er iets wat toen lukte en wat we nu niet meer kunnen: mensen op de maan zetten. Maar daar gaat verandering in komen.

Edda Heinsman verdiepte zich voor de VPRO Gids over het Orion-programma, dat bemande ruimtevaart in een stroomversnelling moet gaan brengen. Lees hier het hele verhaal.

VPRO-gids, maart 2019.

Er is bijna geen plekje meer te vinden waar de mens geen sporen achterlaat. De aarde is een reusachtige vuilnisbelt; de oceaan is een immense plastic soep. Ook de ruimte is niet meer veilig voor menselijk afval: oude raketonderdelen, afgedankte satellieten en nu zelfs een Tesla.

Miljoenen stukjes ruimteafval zwerven met duizelingwekkende snelheid in banen rond de aarde. Is dat erg? Je leest het op NPO Focus.

Een baksteen is zo’n twintig centimeter lang, een legosteentje al tien keer korter. Maar wil je écht kleine dingen bouwen, op nanoschaal, dan moet je dat legosteentje nog 10 miljoen keer kleiner maken. Een nanometer is honderdduizend keer kleiner dan de dikte van een haar of een vel papier. Lastig voor te stellen dat wetenschappers op deze ontzettend kleine schaal dingen bouwen, vergelijkbaar met de bouwwerken die je als kind bouwt met lego.

Wat kunnen we met nanotechnologie? Je leest het op Focus.

Nu het coronavirus ons massaal tot thuisblijven dwingt, blijkt hoe onmisbaar de computer in ons leven is geworden. Online vergaderen, mailen en chatten of online onderwijs, de mogelijkheden zijn onbegrensd. Maar ook in de rest van ons leven speelt de computer een essentiële rol. Hoe werd de computer alomtegenwoordig? En hoe zal hij zich verder ontwikkelen? Je leest het op Focus.

De perfecte zomeravond: eerst een prachtige ondergaande zon, dan een heldere nacht met een klein maansikkeltje op een tapijt van duizenden flonkerende sterren. Hét moment voor de grote filosofische vraag: Waar komt dit alles vandaan? Is er een begin of een eind? De planeet, de zon, al die sterren…

Hoe is het heelal ontstaan? Je leest het op NPO Focus.

Je hoeft maar aan het strand te liggen en je merkt het meteen: het ene moment word je bijna overspoeld door een golf, een paar uur later moet je meters lopen naar de branding. Dat de zee niet stilstaat, is duidelijk. Maar hoe zit dat met de oceanen? Hoe lopen de stromingen door de grote wereldzeeën, en hoe worden die veroorzaakt? En – de geïnteresseerde zeevaarder daargelaten – waarom is dit überhaupt belangwekkend?

Waarom staan de oceanen niet stil? je leest het op de site van Focus.

Stiekem ben ik best wel bang voor onweer. Vooral met roeien voel ik me een aansteller als ik enigszins hysterisch het water af wil zodra het begint te rommelen in de verte. Ik vrees dat dit na het maken van deze aflevering niet beter is geworden. Tegelijk begrijp ik ook steeds meer van de fascinatie die mensen hebben voor bliksem. Die superslowmotionbeelden van hoe de ontlading zijn weg zoekt: prachtig!

In deze FOCUS-aflevering proberen Elisabeth en Diederik meer te weten te komen over het fenomeen bliksem. Ze gaan langs bij wetenschappers die de eerste vonk willen verklaren maar komen ook met praktische tips: wat moet je doen als je overvallen wordt door onweer op een festival? En heeft het eigenlijk wel zin om te tellen hoe ver het onweer nog weg is?

FOCUS: Geraakt door de bliksem, 5 sept 20:45u NPO2. Regie: Pier Wouda, Productie: Mariella Hup, Presentatie: Diederik Jekel&Elisabeth van Nimwegen, Redactie: Edda Heinsman.

Nog niet genoeg bliksem gehad? Bekijk dan zeker ook dit venster.

Hiep hoi! Mijn verhaal Bevergekte is nu te luisteren in de podcast van Parel Radio!

Je moet er in New York goed voor zoeken, maar als het je eenmaal opvalt, zie je ze overal: bevers. Je vindt ze op gebouwen van de overheid, muurschilderingen, zelfs op de badge van elke New Yorkse politieagent. Wat doet die bever daar?

In een poging het antwoord te vinden kom ik terecht bij milieukundige Dr. Joop Varekamp (Wesleyan University, Connecticut). Hij heeft een bijzonder verhaal over mode, syfilis, milieuvervuiling en klimaatverandering, waarbij de invloed van de bever groter is dan gedacht.

Gemaakt door Edda Heinsman, techniek: Arno Peeters, eindredactie: Ottoline Rijks.

Elke week een kopje DNA-soep

“Koeien, kippen, mensen, schimmels”, Judith van Bleijswijk van het NIOZ noemt de soorten op die ze op zee tegenkomt. Tenminste, sporen van het DNA dat ze in de oceaan achterlaten. “De zee is eigenlijk een grote soep van DNA.”

Lees het volledige Kennislink-artikel hier.

Waar waren we zonder innovatie? Verzopen? Weggevaagd? In ‘De wereld van morgen’ wordt de Nederlandse Innovatieprijs 2018 uitgereikt aan het meest innovatieve bedrijf van Nederland van dit jaar. Er wordt gekeken hoe zij Nederland steeds een stukje beter, productiever of mooier maken. 

De Wereld van Morgen (AVROTROS)

Twee weken op een schip midden op de Atlantische Oceaan, wat was ik daar in hemelsnaam aan het doen? Naast zeeziek over de reling hangen, gingen we net als kapitein Ortega (je weet wel van de snorkels) op zoek naar kleine onderwaterwezens, koralen in dit geval. Het was stormachtig, maar toch lukte het de wetenschappers de metingen te doen waar ze voor gekomen waren. We hengelden zelfs nog wat van die bizarre onderwaterwezens omhoog. Maar wat was nu uiteindelijk de conclusie van de expeditie? Lees mijn blog op Kennislink.

Het einde van de expeditie is in zicht, de instrumenten die een jaar geleden overboord gezet werden, zijn veilig binnen gehaald. Nog een paar uur jojo-en – apparatuur verticaal op en neer door het water slepen om allerlei eigenschappen van de waterkolom in kaart te brengen – en dan beginnen we aan de terugreis. Het is toch nog zo’n anderhalve dag varen en er is storm op komst, dus de kapitein is onverbiddelijk. Zelf zit ik achter het bureautje in mijn hut te typen. Dat jojo-en heb ik na al die dagen wel gezien. Dan staat ecologe Anna van der Kaaden (NIOZ) in de deuropening. “Edda, kom snel, dit moet je zien!”

Lees het volledige Kennislink-artikel hier.

De metingen vanaf het onderzoeksschip de Pelagia gaan gesmeerd. De wetenschappers hebben hun ritme aan boord gevonden: meten, slapen, eten. En zelfs de zee houdt zich rustig. Nu is het moment gekomen om de instrumenten die een jaar lang metingen hebben gedaan in de diepe donkere zee, weer boven te halen. Maar lukt het om ze weer terug te vinden, en hebben ze het al die tijd gedaan?

Lees het volledige Kennislink-artikel hier.

Massamigratie in de oceaan

We hebben al een kleine week geen land meer in zicht tijdens deze negende etappe van de NICO-expeditie, waarin we proberen uit te vinden hoe het kan dat er koralen groeien in de koude donkere Atlantische Oceaan, op de Rockallbank, zo’n 270 zeemijl ten noordwesten van Ierland. Overal zee, gelukkig nu iets vlakker dan de afgelopen dagen. Stiekem hoop ik op een walvis. En ja! In de buurt van het schip steken vier à vijf grienden heel even boven het water uit. Ik blijf nog een half uur staren, maar de kleine walvissen zijn weer verdwenen. Verder is er geen spoortje leven te bekennen.

Lees het volledige Kennislink-artikel hier.

Op de eerste rij in Gods theater

Na twee dagen zo min mogelijk bewogen te hebben, vanwege zeeziekte, durf ik het aan om het schip te verkennen. In de stuurhut is het uitzicht op de woeste zee adembenemend. Maar de wetenschappers balen.

“Best aardig, toch?” zegt kapitein John Ellen. Hij zit ontspannen aan het roer, zijn voeten omhoog, schijnbaar onbewogen door de golven die maar blijven komen. Hij legt uit dat de stipjes op de radar geen schepen zijn maar de toppen van golven. We hebben al dagen geen schip meer gezien. “Geen vissersschepen maar er zit wel vis”, zegt John. Hoe weet hij dat? Door de vogels. En inderdaad, grote groepen meeuwen en noordse stormvogels (of mallemukken zoals de Deense onderzoeker Mads Schultz van het Institute for Bioscience ze noemt) zwermen achter het schip aan. Er vliegen ook een paar jan-van-genten.

Lees het volledige Kennislink-artikel hier.

Er is bijna geen plekje meer te vinden waar de mens geen sporen achterlaat. De aarde is een reusachtige vuilnisbelt; de oceaan is een immense plastic soep. Ook de ruimte is niet meer veilig voor menselijk afval: oude raketonderdelen, afgedankte satellieten en nu zelfs een Tesla. Miljoenen stukjes ruimteafval zwerven met duizelingwekkende snelheid in banen rond de aarde. Is dat erg? Elisabeth van Nimwegen en Diederik Jekel gaan voor Focus op onderzoek.

Focus, aflevering ‘De strijd tegen het ruimteschroot‘, 22 maart 2018. Regie: Mike Warmels, Productie: Mariella Hup, Roland Vissers, Lisa Budde, Presentatie: Elisabeth van Nimwegen en Diederik Jekel, Redactie: Edda Heinsman.

Lees hier meer over ruimtepuin.

Wie was Stephen Hawking en wat waren zijn grootste ontdekkingen? Focus duikt in de wereld van zwarte gaten, het vroege universum en het begin van de tijd.

Focus, aflevering ‘Stephen Hawking‘, 15 maart 2018, Regie: Pier Wouda, Roul Meijer en Saskia van Leeuwen, Presentatie: Diederik Jekel&Elisabeth van Nimwegen, Productie: Mariella Hup&Lisa Budde, Redactie: Dirk de Bekker, Astrid Crebas, Ines Kaal, Anne Martens en Edda Heinsman.

Gezellig al die lichtjes met kerst, maar nu de feestdagen voorbij zijn, kun je met die kaarsjes ook heel leuk experimenteren! Want hoe doe je een kaars uit zonder te blazen? Wat heeft een kaars eigenlijk nodig om te branden? En hoe maak je met een kaars een vacuüm? 

TechYourFuture/ tekst: Edda Heinsman

Bart gaat mee met wetenschappers, op naar de Zuidpool. Hoe doe je daar onderzoek? En waarom zou je daar eigenlijk onderzoek willen doen?

Het Klokhuis, aflevering Zuidpool, 28 december 2017. Regie: Saskia van Leeuwen, Presentatie: Bart Meijer, Camera/geluid: Wim Oosthoek, Productie: Jiske Walstra, Redactie: Edda Heinsman.

In deze ode aan Chriet Titulaer kijken Diederik Jekel en Lieven Scheire terug naar het fragment dat het meest indruk op hen heeft gemaakt.

Op 23 april 2017 overleed natuur- en sterrenkundige, televisiepresentator en populair wetenschappelijk schrijver: Chriet Titulaer.

TROS Wondere Wereld
Met zijn programma ‘TROS Wondere Wereld’  bracht Chriet Titulaer op een bijzondere wijze de wetenschap in de Nederlandse huiskamers en heeft daarmee velen geïnspireerd. Zo ook de Nederlandse wetenschapper Diederik Jekel en de Vlaamse wetenschapper en comedian Lieven Scheire. Zij willen in deze special over Chriet laten zien wat hij voor hen betekende, hoe men in de jaren ’80 naar de toekomst keek en hoe die toekomst zich nog verder ontwikkelt.

Een ode aan Chriet Titulaer
In deze ode aan Chriet Titulaer blikken Diederik en Lieven terug en vooruit op verschillende staaltjes technologie die door de jaren heen zijn besproken in het programma TROS Wondere Wereld. Waar leek het in de jaren ’80 naartoe te gaan, waar staan we nu en waar brengt de toekomstige technologie ons?

Samen met o.a André van Duin en André Kuipers en mensen die zich inzetten om wetenschap voor een groter publiek toegankelijk te maken, kijken we terug naar het fragment dat het meest indruk op hen heeft gemaakt. En brengen we een ode aan de meest indrukwekkende voorspellingen van Chriet Titulaer.

Dankzij het programma ‘Wondere Wereld’ liet Chriet Titulaer ons land jarenlang kennismaken met de laatste snufjes en gadgets van het moment. Daarnaast deed hij gewaagde voorspellingen over deze techniek die bijna allemaal uitgekomen zijn.

De Wondere Wereld van Chriet Titulaer (AVROTROS)

Ballonnen zijn ontzettend leuk op een feestje, maar je kan er vooral leuk mee experimenteren. Want hoe blaas je een ballon op zonder te blazen? En wist je dat je met een ballon de lucht kan wegen?

TechYourFuture/tekst: Edda Heinsman

De Kennis van Nu onderzoekt hoe we ons het best kunnen voorbereiden op een plotselinge panieksituatie. Onderzoekers gebruiken virtual reality om calamiteiten in menigtes na te bootsen. Zo zien ze hoe we steden, stations en luchthavens evacuatieproof kunnen maken. Met serious games wordt onderzocht hoe individuen in de menigte reageren tijdens een ramp. Met een virtuele versie van zichzelf doet Elisabeth van Nimwegen mee aan een virtuele evacuatie.

De Kennis van nu, aflevering ‘Paniek in de menigte‘, 9 november 2017, Regie: Roul Meijer, Presentatie: Diederik Jekel&Elisabeth van Nimwegen, Productie: Mariella Hup, Redactie: Roul Meijer/Edda Heinsman.

Met touw kun je van alles doen: je veters vaststrikken, een kadootje inpakken, iets punniken, touwtje springen. Maar je kunt er ook heel leuk mee experimenteren! Zo kun je water langs een draadje laten lopen, je kunt er een ijsklontje mee optillen en je kunt er een telefoon van maken, een slinger of een klokkenspel.

TechYourFuture/ tekst: Edda Heinsman

De patiënt niet gekoppeld aan de zuurstoftank maar aan de uitlaat van een dieselmotor. En dan het liefst flink fietsend op een hometrainer, zodat hij extra diep ademhaalt. Het klinkt als een wrange grap, maar toch is het precies het experiment waar toxicoloog en hoogleraar Flemming Cassee van het RIVM zich aan waagt. Want hoewel uit epidemiologische studies blijkt dat naast een snelweg wonen niet gezond is, is er nog veel onbekend over wat fijnstof precies doet. 

Vuiltjes aan de lucht (pdf)

VPROgids nr 37/tekst: Edda Heinsman

De telefoon, je gebruikt hem elke dag: even een appje sturen, het weer checken voor je op de fiets springt of je tante bellen om haar te feliciteren op haar verjaardag. Maar hoe werkt de telefoon eigenlijk, wie heeft hem bedacht, en wat zijn de nadelen van het altijd bereikbaar zijn?

Van draaischijf naar touchscreen: hoe is de telefoon veranderd? Je leest het op NPO Focus.

‘Neem de volgende afslag, probeer om te keren, bestemming bereikt’. Iedereen kent dit soort zinnetjes. Moest je vroeger nog hannesen met een kaart, nu vertelt de smartphone of auto-navigatie precies waar je moet zijn. Het houdt zelfs rekening met de laatste omleidingen en files. Dit zou allemaal onmogelijk zijn zonder het wereldwijde plaatsbepalingssysteem GPS. Wie bedacht ooit dat het handig zou zijn om satellieten rond de aarde te laten draaien om precies te weten waar op aarde je je bevindt? En hoe werkt het systeem eigenlijk?

Hoe zorgt GPS ervoor dat we nooit meer verdwalen? Je leest het op NPO Focus.

We worden in Nederland steeds ouder. Wereldwijd behoort ons land tot de koplopers. Vrouwen worden zelfs nog iets ouder dan mannen. Waar ligt dat aan? Waar ligt de grens? En wat kunnen we eigenlijk leren van dieren over levensduur? Met NPO Focus op zoek naar een lang en gezond leven.

Worden we binnenkort allemaal honderd? Je leest het op NPO Focus.

Het kan tientallen tot honderden kilometers lang zijn en is zo heet als het oppervlak van de zon: bliksem. Hoe ontstaat dit spectaculaire natuurverschijnsel? Kunnen we bliksem opslaan als energiebron? En kun je een blikseminslag overleven?

Wat gebeurt er als de bliksem inslaat? Je leest het op NPO Focus.

Dodelijke bacteriën, woekerende schimmels en killer-algen. De reputatie van micro-organismen is niet al te best. Toch spelen deze kleine wezentjes ongemerkt op vele vlakken in ons leven een rol. Tijd voor een ode aan het microleven.

Waarom kunnen we niet zonder bacteriën en schimmels? Je leest het op NPO Focus.

Vergeet de bekende bedreigde diersoorten als de panda en de walvis. Volgens hoogleraar natuurbeheer Frank Berendse is in Nederland de afgelopen decennia bijna ongemerkt tachtig tot negentig procent van de vliegende insecten verdwenen. Er voltrekt zich een ramp.

Afblijven! Natuur! (pdf)

VPROgids nr 35/tekst: Edda Heinsman

Je kunt er een stapeltje papier mee bij elkaar houden, of een lange ketting mee maken, maar paperclips zijn ook ontzettend geschikt voor leuke experimenten! Wist je bijvoorbeeld dat je paperclips op water kunt laten drijven? Dat je met een opengevouwen paperclip kunt zien waarom de mannequin-challenge zo moeilijk is? En hoe laat je een paperclip gloeiend heet worden zonder vuur of stroom?

TechYourFuture/ tekst: Edda Heinsman

Elke Nederlander heeft ermee te maken: vervuilde lucht. Boosdoeners zijn de industrie, het verkeer en de veeteelt. Waar in Nederland is de lucht het minst vervuild? De Kennis van Nu zocht het uit!

Elisabeth spreekt met epidemioloog Saskia van der Zee over de negatieve effecten van fijnstof. Ook praat ze met Edwin de Vries, ambassadeur van het Longfonds, over zijn gevecht tegen luchtvervuiling. Korstmosdeskundige Laurens Sparrius laat Elisabeth de verschillen zien tussen mossen in gebieden met schone en vervuilde lucht. Diederik gaat op pad met luchtkwaliteitsexpert Dave de Jonge om vervuiling op de wegen te meten en test of het dragen van een mondkapje wel zin heeft. Waar in Nederland blijkt uit hun meting de lucht het schoonst te zijn?

De Kennis van nu, Regie: Uif Putters, Presentatie: Diederik Jekel&Elisabeth van Nimwegen, Productie: Roland Vissers, Redactie: Edda Heinsman

‘Aan de Amsterdamse grachten heb ik heel mijn hart voor altijd verpand’ klinkt het tijdens het Grachtenfestival. Maar hoe is het eigenlijk gesteld met de kwaliteit van het grachtwater? Het Schone Water Experiment onderzoekt dit samen met burgers.

VPRO-gids, september 2017, tekst: Edda Heinsman

Lees hier het volledige artikel.

Nederland is een waterland: het heeft zowel grote rivieren en meren als kleine stroompjes en vennetjes. Maar waar in Nederland is nu het water het schoonst? Dat wilden we weleens weten.

Om daarachter te komen, verzamelden Elisabeth en Diederik watermonsters uit heel Nederland. Diederik begint in Eijsden aan de grens met Duitsland, waar de Maas Nederland binnenstroomt. En Elizabeth gaat in open water zwemmen met Olympisch zwemkampioen Ferry Weertman. Wat is schoon water eigenlijk? Daarover hebben wetenschappers verschillende meningen. De watermonsters van De Kennis van Nu zijn naar onderzoekscentrum Naturalis gestuurd voor DNA-analyse. Wat vertelt het waterleven over de kwaliteit? En waar blijkt het schoonste water in Nederland te vinden te zijn?

De Kennis van nu, regie: Uif Putters, Presentatie: Diederik Jekel&Elisabeth van Nimwegen, productie: Roland Vissers, redactie: Edda Heinsman

Nederland telt zo’n veertigduizend soorten, van biestarwegras tot de sierlijke witsnuitlibel. Maar de natuur is niet overal even gevarieerd. Waar in Nederland zijn de meeste soorten planten en dieren te vinden? De Kennis van Nu zoekt het uit!

Wat is natuur precies? Dat bespreekt Elisabeth met Midas Dekkers. Ze gaat samen met een plantenecoloog op safari in de duinen en spreekt met hoogleraar Natuurbeheer Frank Berendse over het belang van biodiversiteit. Ook onderzoekt ze hoe ecoducten versnippering tegengaan en zo kunnen helpen om het uitsterven van soorten te voorkomen. Diederik zoekt met insectendeskundige Vincent Kalkman naar leven in de Overijsselse Weerribben en hij leert hoe je soorten kunt waarnemen.

De Kennis van nu, Regie: Uif Putters, Presentatie: Elisabeth van Nimwegen&Diederik Jekel, productie: Roland Vissers&Mariella Hup, redactie: Edda Heinsman

Boterhamzakjes: meestal doe je er niet veel anders mee dan je brood in bewaren. Maar je kunt er ontzettend interessante experimenten mee doen. Laten knappen, dat heb je vast wel eens gedaan, maar heb je dat ook geprobeerd terwijl hij vol water zit? En lukt het dan ook om hem in de fik te steken? Wat gebeurt er eigenlijk als je er een satéprikker in prikt? En wist je dat je een boterhamzakje kan laten zweven?

TechYourFuture/ tekst: Edda Heinsman

Hoe weet je smartphone dat het gaat regenen? Nienke gaat op bezoek bij het KNMI om ui te zoeken hoe de buienradar werkt. Druppeltjes in een wolk blijken op spiegeltjes te lijken. In Delft staat de nieuwe generatie van de neerslagradar. Met dat apparaat kun je ook nog eens voorspellen welk soort neerslag naar beneden gaat komen. Hagel, sneeuw of regen. Hoe werkt dat?

Het Klokhuis aflevering Neerslagradar, 22 augustus 2017. Regie: Maurice de Graaf, productie: Dorita Sluimer, presentatie: Nienke de la Rive Box, redactie: Edda Heinsman

DNA is vrijwel elke dag in het nieuws. Of het nu gaat om baanbrekend onderzoek, een misdaad die eindelijk wordt opgelost, of berichten om over te glimlachen (Napels zet DNA in om de herkomst van hondenpoep op straat te achterhalen). DNA is overal. In Van DNA tot Z onderzoekt presentator Ajouad El Miloudi de plek die DNA inneemt in ons dagelijks leven en blikt hij vooruit naar de toekomst. Zijn we klaar voor toekomstige ontdekkingen, wat is er nu al mogelijk en wat zijn de ethische grenzen?

Van DNA tot Z (NTR)

Is dit een hond of een kat? Hoe duur is dit huis? Is deze persoon ziek? Waar gaat deze website over? – allemaal zaken die je een computer kunt leren herkennen. Jesse Krijthe onderzoekt hoe goed dat classificeren gaat als je de computer ongelabelde voorbeelden voorschotelt. 

Lees hier het volledige artikel. door Edda Heinsman

Jaaaa! Vliegeren! Superleuk! Nienke gaat naar een internationaal vliegerfeest in Emmen. Maar vliegeren is niet alleen leuk, je kunt vliegers ook heel slim gebruiken. Als je er een camera aan hangt, heb je geen drone nodig voor mooie beelden! Of wat dacht je van elektriciteit opwekken met een vlieger?

Het Klokhuis, aflevering Slimme vliegers, 4 augustus 2017. Regie: Uif Putters, Presentatie: Nienke de la Rive Box, Productie: Laurien Hylkema, Redactie: Edda Heinsman.

Hoe weet je of iemand liegt of niet? Nienke gaat aan de leugendetector. Maar is die leugendetector waterdicht? Nienke onderzoekt samen met wetenschappers en de politie hoe je kunt ontdekken of iemand liegt. En hoe goed is ze zelf eigenlijk in het vertellen van een leugen?

-Het Klokhuis, aflevering ZOEK HET UIT! Liegen, 3 augustus 2017. Regie: Maurice de Graaf, Presentatie: Nienke de la Rive Box, Productie: Dorita Sluimer, Redactie: Edda Heinsman.

Een derde van alle meldingen die bij de brandweer binnenkomen heeft niets met brand te maken. Nienke traint mee met de hulpverleningsteams van de brandweer. Ze krijgt te maken met het team ‘gevaarlijke stoffen’ en het duikteam. Uiteindelijk moet ze zelfs een auto open zagen.

-Het Klokhuis, aflevering Brandweertraining, 2 augustus 2017. Regie: Maurice de Graaf, Presentatie: Nienke de la Rive Box, Productie: Laurien Hylkema, Redactie: Edda Heinsman.

Een tent is niet meer dan een draagbaar huis gemaakt van stof en een paar stokken. Toch beschermt een tent je tegen kou, regen, en wind. Hoe krijgen ze dat voor elkaar? Lisa onderzoekt het in een heuse tentenfabriek. Waarom mag je bijvoorbeeld nooit een handdoek over je tent leggen? Verder gaan we natuurlijk tentje-testen met de hulp van de brandweer. Met heel veel water en wind.

Het Klokhuis, aflevering Tenten, 28 juli 2017. Regie: Uif Putters, Presentatie: Lisa Wade, Productie: Dorita Sluimer, Redactie: Edda Heinsman.

Lekker, een beetje suiker in je thee. Misschien vind je één klontje wel niet genoeg. Wat dacht je van dertig suikerklontjes in je thee? Is dat lekker? En wat gebeurt er met een winegumbeertje als je dat in heel zoet water legt? Of in gewoon water? En proeven of iets zoet of zout is, doe je natuurlijk met je tong… Of niet!?

TechYourFuture/ tekst: Edda Heinsman