Dankzij de hoge temperaturen in juli was de blauwalg ineens weer landelijk nieuws. Vooral bij warm weer en weinig wind zorgen blauwalgen voor een hoop overlast in open wateren en vormen daarmee een bedreiging voor de gezondheid van mens en dier. De onderzoeksgroep Aquatische Microbiologie aan de Universiteit van Amsterdam doet al jarenlang onderzoek naar blauwalgen en maatregelen om de overlast van blauwalgen te verminderen. Deze zomer zijn ze te vinden op en rondom twintig meren tussen Amsterdam en Utrecht.

Aquatisch microbioloog Jolanda Verspagen zoekt naar middelen om de overlast van blauwalgen te verminderen.

-Kennislink/tekst: Edda Heinsman

Groenland is voor een groot deel bedekt met sneeuw. Om spullen te vervoeren worden daarom sledehonden ingezet. Het Klokhuisteam was in Groenland om te kijken hoe sledehonden daar hun ijskoude werk doen. Hoe bestuur je zo’n slede met al die honden, en wat eten ze zoal?

Het Klokhuis – sledehond. Regie: Uif Putters, presentatie: Lisa Wade, productie: Dorita Sluimer, redactie: Edda Heinsman.

Mustafa gaat naar Chili. Daar staan de grootste telescopen ter wereld. Sterrenkundige Paul Groot legt uit waarom de telescopen in Chili staan, hoe ze ermee naar de sterren kijken en hoe ze een atlas van de Melkweg maken.

Het Klokhuis, aflevering Sterrenkunde. Regie: Uif Putters, Productie: Dorita Sluimer, Presentatie: Mustafa Marghadi, Redactie: Edda Heinsman.

Op zoek naar de snelste achtbaan ter wereld komt Bart terecht in: de Formula Rossa in Abu Dhabi!

Het Klokhuis – snelSTE achtbaan. Regie/presentatie: Bart Meijer, camera/geluid: Fikret Koç, redactie/productie: Edda Heinsman.

Een metro zonder bestuurder, kan dat? Ja! In Dubai rijden metro’s helemaal zelf. Hoe dat kan zoekt Bart uit voor het Klokhuis.

Het Klokhuis- grootSTE onbemande metronetwerk, regie/presentatie: Bart Meijer, camera: Fikret Koç, redactie: Edda Heinsman

Eerste van twee afleveringen over wetenschappelijk onderzoek op Antarctica. Verslaggever Bart Meijer bezoekt de westkust van Antarctica, het gebied waar de gevolgen van de wereldwijde klimaatverandering het meest in het oog springen. Hij volgt Nederlandse wetenschappers die in dit schitterende gebied onderzoek doen naar klimaatverandering. In deze aflevering: Smelten de gletsjers?

De Kennis van nu, aflevering Smelten de gletsjers? Regie: Saskia van Leeuwen, presentatie: Bart Meijer, camera: Wim Oosthoek, productie: Miriam Bos, redactie: Edda Heinsman.

Het geheim van het zeeijs. Laatste van twee afleveringen over wetenschappelijk onderzoek op Antarctica. Bart Meijer bezoekt de westkust van Antarctica, het gebied waar de gevolgen van de wereldwijde klimaatverandering het meest in het oog springen. In deze aflevering gaat hij aan boord van onderzoeksschip de James Clark Ross voor een spannende ontdekkingsreis. Hoe groot is de rol van de oceaan bij het opwarmende klimaat?

De Kennis van nu, aflevering: Het geheim van het zeeijs. Regie: Saskia van Leeuwen, presentatie: Bart Meijer, camera: Wim Oosthoek, productie: Miriam Bos, redactie: Edda Heinsman.

Bij hoge uitzondering mag Bart een kijkje nemen achter de schermen van de animatiestudio Pixar. Beroemd van films als Toy Story en Cars.

Het Klokhuis aflevering: Pixar, regie: Uif Putters, presentatie: Bart Meijer, redactie: Edda Heinsman.

Topzwemmers: meten is winnen

In 2012 hielp de wetenschap Ranomi Kromowidjojo aan Olympisch goud op de vijftig meter vrije slag. Door haar zwemraces nauwgezet te analyseren, ontdekten de wetenschappers dat ze tijdens de afzet haar lichaam niet in een hoek van 23 graden moest houden zoals ze gewend was, maar precies in een hoek van 24 graden. Dankzij die ene graad verschil lukte het 4 tiende seconde van haar tijd af te snoepen. Uiteindelijk won Kromowidjojo de vijftig meter vrije slag met een verschil van slechts 2 tiende seconde.

De Nederlandse zwemploeg ging met vier medailles naar huis met dank aan de wetenschap. Gaat dat deze zomer tijdens de Olympische Spelen weer lukken? De Kennis van Nu gaat op onderzoek!

In het zwemlab in Eindhoven zoekt Diederik uit hoe je met slimme nieuwe meettechnieken de techniek van de zwemmer kunt verbeteren. Waar is voor de Olympische zwemmers Joeri Verlinden en Maarten Brzoskowski winst te behalen? Maar het blijft niet alleen bij het meten van de huidige kampioenen, het gaat ook om het herkennen van aanstormende talenten. Hoe vis je dat ene jonge toptalent er uit tussen al die andere badgasten? Samen met Maarten van der Weijden, die zijn Olympische titel mede te danken heeft aan zijn lengte en reusachtige longinhoud, gaat Elisabeth op zoek naar het perfecte zwemmerslichaam.

De Kennis van nu, aflevering Topzwemmers, Regie: Thijs Brandsma, presentatie: Elisabeth van Nimwegen&Diederik Jekel, productie: Daniel Bosch, redactie: Edda Heinsman

Als Bart met Charly meegaat, die nog steeds goud zoekt, zoals 160 jaar ook gebeurde, raakt hij vanzelf aangestoken met… de goudkoorts.

Het Klokhuis, aflevering: Goud. Regie: Uif Putters, presentatie: Bart Meijer, redactie: Edda Heinsman.

Het Klokhuis in Amerika. Bart gaat naar San Francisco. De stad die gebouwd is op een breuklijn tussen twee schuivende delen aardkorst. Hoe zorg je dat gebouwen zo sterk zijn dat ze een aardbeving kunnen doorstaan?

Het Klokhuis, aflevering Aardbeving bestendig. Regie: Uif Putters, presentatie: Bart Meijer, redactie: Edda Heinsman.

Bart gaat op bezoek bij Facebook en Google! Hij spreekt onder andere met Guido van Rossum, die de programmeertaal Python ontwikkelde. 

Het Klokhuis, aflevering Silicon Valley, 9 juni 2016. Regie: Uif Putters, Presentatie: Bart Meijer, Redactie: Edda Heinsman.

Wat gebeurt er eigenlijk allemaal precies bij de Verenigde Naties? Bart speelt een spelletje Risk op de stoel van Ban Ki-moon en legt het uit.

Het Klokhuis, aflevering Verenigde Naties, 24 juni 2016. Regie: Uif Putters, Presentatie: Bart Meijer, Redactie: Edda Heinsman.

Een dag mee op stap met Amerika-correspondent Eelco Bosch van Rosenthal. Hoe zorg je dat zo’n reportage op tijd klaar is voor het achtuurjournaal?

Het Klokhuis, aflevering Correspondent, 28 juni 2016. Regie Uif Putters, Presentatie Bart Meijer, Redactie: Edda Heinsman.

Wat is een steen eigenlijk precies? Maurice gaat samen met geoloog Bernd Andeweg op pad om het te ontdekken.

Het Klokhuis, aflevering Stenen, 8 juli 2016. Regie: Wouter Peters, Presentatie: Maurice Lede, Productie: Martijn Bakker, redactie: Edda Heinsman.

Een computer uitleggen dat je ontroerd raakt van Bach

Een computer die begrijpt hoe jij je voelt, en op het juiste moment een romantisch of vrolijk deuntje op zet? Dankzij Anna Aljanaki duurt dat misschien niet lang meer. door Edda Heinsman

Hoe leer je een computer een emotie herkennen die opgewekt wordt door muziek? Het is een vraag die Anna Aljanaki al jaren bezighoudt. Ze groeide op in Estland waar ze enthousiast gitaar speelde. ‘Ik wilde voor mijn masteronderzoek mijn twee passies combineren: computer science en muziek.’ Ze ontdekte het vakgebied van de Musical Information Retrieval (MIR), dat als doel heeft automatisch informatie uit muziek te halen. Haar masteronderzoek behandelde tonaliteit, en dat smaakte naar meer. ‘Ik wilde door!’, zegt de onderzoekster op vrolijke en toch fluisterende toon. Ze wil niemand storen terwijl ze skypet vanaf haar nieuwe werkplek in Zwitserland, waar ze net is begonnen aan haar postdoc. ‘Ik vond deze groep in Utrecht en ik kon er aan de slag.’

Lees hier het volledige artikel.

Wat is er allemaal nodig om het grootSTE vliegtuig te laten landen? Je ziet het in het klokhuis!

Het Klokhuis- grootSTE vliegtuig. Regie/presentatie: Bart Meijer, camera/geluid: Fikret Koç, redactie: Edda Heinsman.

Nienke gaat naar Zwitserland! Een heel team van onderzoekers is daar bezig met de zoektocht naar de kleinste deeltjes. Onderzoekers Rosemarie Aben en Ivo van Vulpen leggen in de gigantische tunnel van de deeltjesversneller van CERN uit hoe ze op zoek zijn naar het ‘Higgs-deeltje’. Wat is dat eigenlijk voor een raar ding?

-Het Klokhuis, aflevering ZOEK HET UIT! Kleinste deeltjes, 6 juli 2017. Regie: Maurice de Graaf, Presentatie: Nienke de la Rive Box, Productie: Dorita Sluimer, Redactie: Edda Heinsman.

Hoe groei je? Nienke zoekt het uit met de onderzoekers van de Technische Universiteit in Eindhoven. De belangrijkste bouwstenen zijn natuurlijk onze cellen. Maar hoe weten die cellen hoe ze moeten groeien? Het is de onderzoekers op de Universiteit al gelukt om hartcellen te kweken op een schoteltje. De cellen kloppen echt!

Het Klokhuis, aflevering ZOEK HET UIT! Groeien, 20 juli 2017. Regie: Maurice de Graaf, Presentatie: Nienke de la Rive Box, Productie: Dorita Sluimer, Redactie: Edda Heinsman

Nederland telt zo’n veertigduizend soorten, van biestarwegras tot de sierlijke witsnuitlibel. Maar de natuur is niet overal even gevarieerd. Waar in Nederland zijn de meeste soorten planten en dieren te vinden? De Kennis van Nu zoekt het uit!

Wat is natuur precies? Dat bespreekt Elisabeth met Midas Dekkers. Ze gaat samen met een plantenecoloog op safari in de duinen en spreekt met hoogleraar Natuurbeheer Frank Berendse over het belang van biodiversiteit. Ook onderzoekt ze hoe ecoducten versnippering tegengaan en zo kunnen helpen om het uitsterven van soorten te voorkomen. Diederik zoekt met insectendeskundige Vincent Kalkman naar leven in de Overijsselse Weerribben en hij leert hoe je soorten kunt waarnemen.

De Kennis van nu, Regie: Uif Putters, Presentatie: Elisabeth van Nimwegen&Diederik Jekel, productie: Roland Vissers&Mariella Hup, redactie: Edda Heinsman

Wat is het hoogste gebouw van de wereld? De Burj Khalifa. Bart onderzoekt wat er allemaal te beleven is in dit 828m hoge gebouw.

Het Klokhuis – hoogSTE gebouw. Regie/presentatie: Bart Meijer, Camera: Fikret Koç, redactie/geluid: Edda Heinsman.

Nederland is een waterland: het heeft zowel grote rivieren en meren als kleine stroompjes en vennetjes. Maar waar in Nederland is nu het water het schoonst? Dat wilden we weleens weten.

Om daarachter te komen, verzamelden Elisabeth en Diederik watermonsters uit heel Nederland. Diederik begint in Eijsden aan de grens met Duitsland, waar de Maas Nederland binnenstroomt. En Elizabeth gaat in open water zwemmen met Olympisch zwemkampioen Ferry Weertman. Wat is schoon water eigenlijk? Daarover hebben wetenschappers verschillende meningen. De watermonsters van De Kennis van Nu zijn naar onderzoekscentrum Naturalis gestuurd voor DNA-analyse. Wat vertelt het waterleven over de kwaliteit? En waar blijkt het schoonste water in Nederland te vinden te zijn?

De Kennis van nu, regie: Uif Putters, Presentatie: Diederik Jekel&Elisabeth van Nimwegen, productie: Roland Vissers, redactie: Edda Heinsman

Elke Nederlander heeft ermee te maken: vervuilde lucht. Boosdoeners zijn de industrie, het verkeer en de veeteelt. Waar in Nederland is de lucht het minst vervuild? De Kennis van Nu zocht het uit!

Elisabeth spreekt met epidemioloog Saskia van der Zee over de negatieve effecten van fijnstof. Ook praat ze met Edwin de Vries, ambassadeur van het Longfonds, over zijn gevecht tegen luchtvervuiling. Korstmosdeskundige Laurens Sparrius laat Elisabeth de verschillen zien tussen mossen in gebieden met schone en vervuilde lucht. Diederik gaat op pad met luchtkwaliteitsexpert Dave de Jonge om vervuiling op de wegen te meten en test of het dragen van een mondkapje wel zin heeft. Waar in Nederland blijkt uit hun meting de lucht het schoonst te zijn?

De Kennis van nu, Regie: Uif Putters, Presentatie: Diederik Jekel&Elisabeth van Nimwegen, Productie: Roland Vissers, Redactie: Edda Heinsman

De patiënt niet gekoppeld aan de zuurstoftank maar aan de uitlaat van een dieselmotor. En dan het liefst flink fietsend op een hometrainer, zodat hij extra diep ademhaalt. Het klinkt als een wrange grap, maar toch is het precies het experiment waar toxicoloog en hoogleraar Flemming Cassee van het RIVM zich aan waagt. Want hoewel uit epidemiologische studies blijkt dat naast een snelweg wonen niet gezond is, is er nog veel onbekend over wat fijnstof precies doet. 

Vuiltjes aan de lucht (pdf)

VPROgids nr 37/tekst: Edda Heinsman

Bart gaat mee met wetenschappers, op naar de Zuidpool. Hoe doe je daar onderzoek? En waarom zou je daar eigenlijk onderzoek willen doen?

Het Klokhuis, aflevering Zuidpool, 28 december 2017. Regie: Saskia van Leeuwen, Presentatie: Bart Meijer, Camera/geluid: Wim Oosthoek, Productie: Jiske Walstra, Redactie: Edda Heinsman.

Wie was Stephen Hawking en wat waren zijn grootste ontdekkingen? Focus duikt in de wereld van zwarte gaten, het vroege universum en het begin van de tijd.

Focus, aflevering ‘Stephen Hawking‘, 15 maart 2018, Regie: Pier Wouda, Roul Meijer en Saskia van Leeuwen, Presentatie: Diederik Jekel&Elisabeth van Nimwegen, Productie: Mariella Hup&Lisa Budde, Redactie: Dirk de Bekker, Astrid Crebas, Ines Kaal, Anne Martens en Edda Heinsman.

Op de eerste rij in Gods theater

Na twee dagen zo min mogelijk bewogen te hebben, vanwege zeeziekte, durf ik het aan om het schip te verkennen. In de stuurhut is het uitzicht op de woeste zee adembenemend. Maar de wetenschappers balen.

“Best aardig, toch?” zegt kapitein John Ellen. Hij zit ontspannen aan het roer, zijn voeten omhoog, schijnbaar onbewogen door de golven die maar blijven komen. Hij legt uit dat de stipjes op de radar geen schepen zijn maar de toppen van golven. We hebben al dagen geen schip meer gezien. “Geen vissersschepen maar er zit wel vis”, zegt John. Hoe weet hij dat? Door de vogels. En inderdaad, grote groepen meeuwen en noordse stormvogels (of mallemukken zoals de Deense onderzoeker Mads Schultz van het Institute for Bioscience ze noemt) zwermen achter het schip aan. Er vliegen ook een paar jan-van-genten.

Lees het volledige Kennislink-artikel hier.

Massamigratie in de oceaan

We hebben al een kleine week geen land meer in zicht tijdens deze negende etappe van de NICO-expeditie, waarin we proberen uit te vinden hoe het kan dat er koralen groeien in de koude donkere Atlantische Oceaan, op de Rockallbank, zo’n 270 zeemijl ten noordwesten van Ierland. Overal zee, gelukkig nu iets vlakker dan de afgelopen dagen. Stiekem hoop ik op een walvis. En ja! In de buurt van het schip steken vier à vijf grienden heel even boven het water uit. Ik blijf nog een half uur staren, maar de kleine walvissen zijn weer verdwenen. Verder is er geen spoortje leven te bekennen.

Lees het volledige Kennislink-artikel hier.

De metingen vanaf het onderzoeksschip de Pelagia gaan gesmeerd. De wetenschappers hebben hun ritme aan boord gevonden: meten, slapen, eten. En zelfs de zee houdt zich rustig. Nu is het moment gekomen om de instrumenten die een jaar lang metingen hebben gedaan in de diepe donkere zee, weer boven te halen. Maar lukt het om ze weer terug te vinden, en hebben ze het al die tijd gedaan?

Lees het volledige Kennislink-artikel hier.

Het einde van de expeditie is in zicht, de instrumenten die een jaar geleden overboord gezet werden, zijn veilig binnen gehaald. Nog een paar uur jojo-en – apparatuur verticaal op en neer door het water slepen om allerlei eigenschappen van de waterkolom in kaart te brengen – en dan beginnen we aan de terugreis. Het is toch nog zo’n anderhalve dag varen en er is storm op komst, dus de kapitein is onverbiddelijk. Zelf zit ik achter het bureautje in mijn hut te typen. Dat jojo-en heb ik na al die dagen wel gezien. Dan staat ecologe Anna van der Kaaden (NIOZ) in de deuropening. “Edda, kom snel, dit moet je zien!”

Lees het volledige Kennislink-artikel hier.

Twee weken op een schip midden op de Atlantische Oceaan, wat was ik daar in hemelsnaam aan het doen? Naast zeeziek over de reling hangen, gingen we net als kapitein Ortega (je weet wel van de snorkels) op zoek naar kleine onderwaterwezens, koralen in dit geval. Het was stormachtig, maar toch lukte het de wetenschappers de metingen te doen waar ze voor gekomen waren. We hengelden zelfs nog wat van die bizarre onderwaterwezens omhoog. Maar wat was nu uiteindelijk de conclusie van de expeditie? Lees mijn blog op Kennislink.

Elke week een kopje DNA-soep

“Koeien, kippen, mensen, schimmels”, Judith van Bleijswijk van het NIOZ noemt de soorten op die ze op zee tegenkomt. Tenminste, sporen van het DNA dat ze in de oceaan achterlaten. “De zee is eigenlijk een grote soep van DNA.”

Lees het volledige Kennislink-artikel hier.

Hiep hoi! Mijn verhaal Bevergekte is nu te luisteren in de podcast van Parel Radio!

Je moet er in New York goed voor zoeken, maar als het je eenmaal opvalt, zie je ze overal: bevers. Je vindt ze op gebouwen van de overheid, muurschilderingen, zelfs op de badge van elke New Yorkse politieagent. Wat doet die bever daar?

In een poging het antwoord te vinden kom ik terecht bij milieukundige Dr. Joop Varekamp (Wesleyan University, Connecticut). Hij heeft een bijzonder verhaal over mode, syfilis, milieuvervuiling en klimaatverandering, waarbij de invloed van de bever groter is dan gedacht.

Gemaakt door Edda Heinsman, techniek: Arno Peeters, eindredactie: Ottoline Rijks.

Stiekem ben ik best wel bang voor onweer. Vooral met roeien voel ik me een aansteller als ik enigszins hysterisch het water af wil zodra het begint te rommelen in de verte. Ik vrees dat dit na het maken van deze aflevering niet beter is geworden. Tegelijk begrijp ik ook steeds meer van de fascinatie die mensen hebben voor bliksem. Die superslowmotionbeelden van hoe de ontlading zijn weg zoekt: prachtig!

In deze FOCUS-aflevering proberen Elisabeth en Diederik meer te weten te komen over het fenomeen bliksem. Ze gaan langs bij wetenschappers die de eerste vonk willen verklaren maar komen ook met praktische tips: wat moet je doen als je overvallen wordt door onweer op een festival? En heeft het eigenlijk wel zin om te tellen hoe ver het onweer nog weg is?

FOCUS: Geraakt door de bliksem, 5 sept 20:45u NPO2. Regie: Pier Wouda, Productie: Mariella Hup, Presentatie: Diederik Jekel&Elisabeth van Nimwegen, Redactie: Edda Heinsman.

Nog niet genoeg bliksem gehad? Bekijk dan zeker ook dit venster.

Er is bijna geen plekje meer te vinden waar de mens geen sporen achterlaat. De aarde is een reusachtige vuilnisbelt; de oceaan is een immense plastic soep. Ook de ruimte is niet meer veilig voor menselijk afval: oude raketonderdelen, afgedankte satellieten en nu zelfs een Tesla.

Miljoenen stukjes ruimteafval zwerven met duizelingwekkende snelheid in banen rond de aarde. Is dat erg? Je leest het op NPO Focus.

De eerste officiële aflevering van Aangenaam gaat natuurlijk over… Herman! De naam ‘Herman’ komt steeds minder voor, en dat is eigenlijk zonde, want het is misschien wel de meest mannelijke naam aller tijden. En er zijn heel veel mooie verhalen over Hermannen te vertellen. Denk aan Stier Herman, Catharina Herman, Herman het Brood (niet te verwarren met Herman Brood) en wat is het verhaal van mijn vier ooms Herman?

Alle muziek in deze aflevering is overigens gemaakt door een Herman! Zo is de begintune (die elke aflevering terugkomt) het nummer I’m walking van Perquisite en Benjamin Herman.

Meer over bijzondere vrouwen uit de geschiedenis? Ga naar de site van Els Kloek.

Mijn eigen Herman Brood is helaas overleden, ik had hem een beetje verwaarloosd in de koelkast. Gelukkig heeft hij wel nakomelingen gekregen! Wil je weten hoe het daarmee staat, of zelf aan het HermanProject meedoen? Ga naar het Herman Project.

Aangenaam Herman! Gemaakt door Edda Heinsman, eindredactie Saar Slegers, eindmontage Olivier Rekers.

Aangenaam Anne! Gemaakt door Edda Heinsman, eindredactie Saar Slegers, eindmontage Olivier Rekers.

Foto Anne van Veen: Bart Grietens

Anne, Anna of toch Annie, wie heeft de meest sexy naam van de drie?

Anna en Anne, echt iedereen kent wel iemand met die naam. Anna is dan ook van oudsher een van de meestvoorkomende namen van Nederland. De naam komt oorspronkelijk van Hanna, het zou ‘begenadigd’ betekenen. Maar welk van de twee is eigenlijk het tofst: Anna of Anne? Waar zijn meer liedjes over gemaakt? Hoe zit het bijvoorbeeld met het beroemde liedje ‘Anne’ van Herman van Veen, over wie gaat dat? Hoe is het voor deze Anne om zo te heten? En leidde het liedje tot een heuse Anne-storm?

In deze aflevering kan natuurlijk ook ‘Annie’ niet ontbreken. Want hoewel deze naam gedoemd lijkt uit te sterven, is het toch eigenlijk de meest sexy naam van de drie. Annie zou namelijk zomaar eens de ‘meest gekuste’ vrouw ter wereld kunnen zijn… Hoe dat zit, hoor je in aflevering 2 van Aangenaam!

Er worden in Nederland jaarlijks zo’n 170 duizend kinderen geboren. Een paar duizend daarvan krijgen een heel nieuwe naam. Een naam die nog nooit eerder is gegeven. Veel van die namen blijven uniek. Maar heel af en toe zit er eentje bij die enorm populair wordt. Bijvoorbeeld de naam Mason.

Mason is enorm in opkomst, vorig jaar werden er een paar honderd kinderen met de naam Mason geboren. De naam zou zomaar eens de namen-top-20 binnen kunnen dringen. Maar waar komt de naam vandaan? Wie zijn de voorlopers die de naam Mason voor het eerst aan hun zoon hebben gegeven? Op zoek naar de eerste Mason van Nederland!

Aangenaam Mason! Gemaakt door Edda Heinsman, eindredactie Saar Slegers, eindmontage Olivier Rekers.

Elk jaar worden er in Nederland een paar duizend kinderen geboren die een unieke naam krijgen. Ouders zijn ontzettend creatief als het gaat om het bedenken van nieuwe namen. Wat denk je bijvoorbeeld van Dwinand, Uzume of Tos? Waar komen deze namen vandaan? En hoe is het om een naam te hebben die bijna niemand anders heeft? Is dat leuk, lekker bijzonder, of toch ook wel eens lastig…

Neeltje, de moeder van Kit, en Joris, de vader van Uto, leggen uit hoe zij op de bijzondere namen van hun kinderen zijn gekomen. Waren ze op zoek naar een unieke naam?

En hoe zit het met de naam Uif, waar komt die vandaan? En is hij eigenlijk wel zo uniek als je denkt? In aflevering 4 van Aangenaam het bijzondere verhaal van Uif, vernoemd naar een jongetje uit het ziekenhuis. Hoe zou het met dit jongetje zijn?

Aangenaam Uif! Gemaakt door Edda Heinsman, eindredactie Saar Slegers, eindmontage Olivier Rekers.

Het was lang gebruikelijk om vernoemd te worden naar een opa, oma, tante of oom. In sommige families wordt deze traditie vrij strikt nageleefd. En dat kan nog wel eens tot bijzondere situaties leiden. Aangenaam gaat deze week over vernoemingen. Vernoemd worden dankzij een roze ochtendjas of een contract op een bierviltje? Het kan allemaal! En wat als je niet vernoemt, wat doet dat met de familiebanden?

Hoe is het eigenlijk om hetzelfde te heten als je broer, is dat niet ontzettend onhandig? Henk en Henk uit Egmond-Binnen geven het antwoord!

En wat als je vernoemd bent naar je broer die is overleden? In aflevering 5 van Aangenaam hoor je het bijzondere verhaal van Dries, wiens naam niemand durfde uit te spreken.

Aangenaam Dries! Gemaakt door Edda Heinsman, eindredactie Saar Slegers, eindmontage Olivier Rekers.

Aan een brug in Rotterdam hangt een slotje met daarop twee namen: Hedwig en Michael. Een liefdesslotje. Het slotje is het begin van een zoektocht. Hoe groot is de kans dat je zomaar op een brug loopt en daar een slotje tegenkomt van een stel dat je kent, in dit geval dus Hedwig en Michael? En hoe zit dat met andere – bekendere – stellen? Zijn er echt zoveel Henk en Ingrids? En hoe zit het met Jip en Janneke? 

Ik kom er achter dat er een database bestaat met de namen van 5,3 miljoen Nederlandse stellen, maar dat er nog nooit onderzoek naar is gedaan(!). Samen met twee wetenschappers duik ik in de data, op zoek naar bijzondere en juist heel gewone naamcombinaties.

Naamkundige Gerrit Bloothooft (Universiteit Utrecht) komt er achter dat je een voorkeur hebt voor mensen met een naam in dezelfde naamgroep: Samantha en Kevin, Marije en Martijn, Mohamed en Rachida, Daan en Anne en Tjitske en Douwe, ze komen heel vaak voor als combinatie. Maar Hedwig en Michael komen er bekaaid vanaf.

Wiskundige Casper Albers ontdekt nog veel meer interessante feiten: zo blijk je te gaan voor een naam die een beetje op die van jou lijkt. Lange namen zoeken elkaar op, korte namen vormen ook eerder een stel. En er is zelfs een lichte voorkeur voor een naam met dezelfde beginletter!

Kun je verliefd worden op een naam? Je hoort het in aflevering 6 van Aangenaam.

Aangenaam Hedwig en Michael! Gemaakt door Edda Heinsman, eindredactie Saar Slegers, eindmontage Olivier Rekers.

De naam van je geliefde, van je pasgeboren dochter of je overleden lievelingshuisdier. De tatoeage wordt steeds populairder. Er zijn inmiddels 1441 officiele tattooshops in Nederland, daarmee is het aantal verdriedubbeld in 10 jaar.
Steeds meer tatoeages dus, en een groot deel daarvan zijn namen. Maar wat zou nu de meest getatoeëerde naam van Nederland zijn?

In mijn zoektocht ga ik langs bij Tattookoning Henk Schiffmacher. Hij zit al 45 jaar in het vak. Vreemde namen, aparte trends en (on)bedoelde spelfoutjes, hij zag het allemaal voorbij komen.

Maar de namen-tatoeage blijkt ook minder leuke kanten te hebben, de vrolijke zoektocht krijgt een harde wending. Wat als je gedwongen wordt de naam van je pooier op je lichaam te tatoeëren? Ex-prostituee Cynthia kreeg dankzij de stichting Share Network een coverup, een tatoeage om haar pooier-stamp te verhullen. In aflevering 7 van Aangenaam vertelt ze haar verhaal.

Aangenaam Cynthia is voorlopig de laatste aflevering van de serie. Maar blijf vooral bijzondere namenverhalen insturen naar edda.heinsman@ntr.nl, en wie weet komt er een vervolg. Heb je een mooie namentattoo? Ik ben benieuwd! Deel hem met #aangenaam.

Aangenaam Cynthia! Gemaakt door Edda Heinsman, eindredactie Saar Slegers, eindmontage Olivier Rekers.

Sterrenkundige Kees de Jager is net als Lieven Scheire gefascineerd door de zon ☀️. Samen volgen ze de spannende reis van onderzoekssatelliet Solar Orbiter op de voet. Welke geheimen van de zon zullen we straks kunnen ontrafelen?

Kijk naar ‘Reis naar de zon‘ bij De Kennis van nu, 15 april om 22:20u op NPO2. Regie: Saskia van Leeuwen, presentatie: Lieven Scheire, productie: Mariella Hup, redactie: Edda Heinsman.

Knuffelen in de anderhalvemetersamenleving

Ik vind mezelf echt niet zo knuffelig, maar merk nu dat ik het zooo mis om anderen even aan te kunnen raken!

In De Kennis van Nu onderzoeken Dirk, Lieven en Elisabeth of het toch mogelijk is: knuffelen in de anderhalvemetersamenleving.

De Kennis van Nu, aflevering Knuffelen in de anderhalvemetersamenleving, Regie: Mike Warmels, Productie: Mariella Hup en Roland Vissers, presentatie: Dirk de Bekker, Elisabeth van Nimwegen en Lieven Scheire, redactie: Edda Heinsman.

De betoverende dans van een vogelzwerm, soms wel honderden, duizenden vogels tegelijk, wordt al decennia gezien als een groot mysterie. De zwerm lijkt zich als een lichaam te bewegen, met een brein. Hoe doen ze dat? Is er een leider? Hoe kan een grote groep domme dieren als collectief zo slim zijn? Door nieuwe technologieën lukt het wetenschappers steeds beter om het geheim van de zwerm te ontrafelen. 

Op het Max Planck Instituut in Konstanz, Duitsland heeft bioloog Iain Couzin een speeltuin voor biologen gecreëerd. Cameraatjes volgen groepen vissen, sprinkhanen balanceren op een bal in een virtual reality bak met nepgras en vogels vliegen rond met kleine rugzakjes waarmee al hun gesprekken worden afgeluisterd. Couzin ziet verrassende overeenkomsten: ‘We beginnen net te ontdekken hoe alles met elkaar in verband staat, we zien nog maar het topje van de ijsberg.’

Ondertussen probeert een groep Hongaarse robotici met drones een zwerm na te bootsen. Al jaren sleutelen ze aan een soort vogelbrein voor hun drones, waardoor deze volledig zelfstandig als zwerm kunnen vliegen. Het Hongaarse leger houdt hun vorderingen nauwkeurig in de gaten. In de VS past software-ontwikkelaar Louis Rosenberg de zwermintelligentie van honingbijen toe in de maatschappij. ‘Als vogels, bijen en vissen samen zoveel slimmer zijn, waarom wij mensen dan niet? We kunnen mensen verbinden en een groot superbrein vormen.’

De Kennis van nu over Het geheim van de zwerm, woensdag 5 aug, 22.05u NPO2. Regie: Susanne Linssen, productie: Mariella Hup, camera: Chris Blokhuis, geluid: Ivo Voragen, redactie: Susanne Linssen en Edda Heinsman.

Op het moment dat ik Renny terugvindt, blijkt er een tentoonstelling te zijn over de Ranchi-baby’s. Joost Wilgenhof is een van de makers. Hij is op dit moment bezig met de organisatie van een reünie van de opvarenden. De nieuwe interactieve experience De Reis van de Ranchi is een vervolg op de eerste tentoonstelling. Het gaat over hoe het de baby’s en hun families verging, nadat ze aankwamen op de Javakade.

Lees hier meer over de bijzondere reis van de SS Ranchi.

Na een lange reis vaart precies 70 jaar geleden het schip de SS Ranchi de haven binnen van Amsterdam. Aan boord gerepatrieerde KNIL-militairen en hun gezinnen. Een bijzondere reis, de Ranchi komt aan met maar liefst 37 passagiers meer dan waarmee het vertrok. Een van de aan boord geboren baby’s is Renny.

Renny is vernoemd naar het schip! Ze vertelt kort over de herkomst van haar naam tijdens een toevallige ontmoeting in een cafe. Pas maanden later bedenk ik: zou ik daar geen podcast over kunnen maken?! Dus ik ga op zoek naar Renny. Maar hoe vind je iemand van wie je alleen de voornaam kent?

Je hoort het in deze eerste aflevering van seizoen 2: Aangenaam, Renny!

Gemaakt door Edda Heinsman, eindredactie Saar Slegers, eindmontage Olivier Rekers. Met stemmen van Henny Maud, Cees Slegers en Hans Noortman.

Bij de naam Ruud denk je misschien aan Ruud Lubbers, Ruud de Wild of aan de voetballers Ruud Gullit of Van Nistelrooij. De naam komt op in de jaren 50, en bereikt een piek in populariteit in het jaar 1988, niet toevallig het jaar waarin het Nederlands herenvoetbalelftal onder aanvoering van Ruud Gullit Europees kampioen wordt. 

Er zijn ruim 5000 Ruuds in Nederland. De naam Ruud komt, op Friesland en een paar gemeentes in het midden van het land na, bijna in heel Nederland wel voor. Hij komt van het Duitse Rudolf, daar liefkozend afgekort tot Rudy. 

Ruud is een doodgewone naam. Toch is er iemand, de Belgische Ruud Lelieur, die alles op alles zet – tot rechtszaken aan toe- om zo te heten.

“Het stond al in de Palm van Gods Hand, helaas alleen nog niet op mijn identiteitskaart.”

Ruud mag van de Vlaamse overheid geen ‘Ruud’ heten. Saillant detail, een naamsverandering naar ‘Ruzie’ of ‘Lul’ had wel gemogen, maar ‘Ruud’ is uit den boze. 

Wat als je niet de naam mag gebruiken die je eigen moeder je gegeven heeft? En waarom wil Ruud zo graag ‘Ruud’ heten? Je hoort het in Aangenaam, Ruud!

Gemaakt door: Edda Heinsman, eindredactie: Saar Slegers, eindmontage: Olivier Rekers. Met de stem van: Lieven Scheire!

Bij de naam Pedro denk je aan Spanje, bij Yuri aan Rusland en bij Giuseppe aan Italië. Er zijn namen die typisch zijn voor de plek waar ze vandaan komen. Dit geldt in elk geval voor landen. Maar geldt het ook bínnen een klein land als Nederland?

Jazeker! Natuurlijk zijn er de Friese namen. Tjitske, Rintje, Epke komen bijna allemaal uit Friesland. Maar hoe het zit voor de rest van ons land? Of er namen zijn die op één plek voorkomen en verder bijna niet, dat was nog nooit onderzocht. 

Tot nu! Naamkundige Gerrit Bloothooft van de Universiteit Utrecht is, speciaal voor de podcast Aangenaam, in de namendatabank op zoek gegaan naar streekgebonden namen. Met verrassende resultaten. Zo blijkt elke provincie in Nederland wel zijn eigen unieke namen te hebben. Hubertus in Limburg, Jozias in Zeeland, Wijmpje in Utrecht, Annechien in Drenthe en ga zo maar door. Uit Bloothoofts onderzoek volgt een lijst van ruim 500 bijzondere streekgebonden namen. 

De meeste van die lokale namen zijn oud. Ze worden doorgegeven van generatie op generatie, en wanneer de nazaten van de familie op dezelfde plek blijven wonen, blijft de naam daar ook. Volgens Bloothooft is het niet gek dat de namen met de sterkste binding aan de streek vooral in de klassieke vissersdorpen als Edam, Volendam, Bunschoten en Urk voorkomen. Daar bestaat immers nog een sterke vernoemings-traditie. 

Van alle namen springt er één heel erg uit: de naam Marèl. De naam is nieuw, het is geen migrantennaam en hij komt alleen voor in het oosten van het land. Waar komt de naam vandaan? Waarom is hij juist in Almelo, Oldenzaal en Tubbergen zo populair? Op zoek naar het verhaal achter de nieuwe streekgebonden naam Marèl.

Luister hier de aflevering Aangenaam, Marel!

Gerrit Bloothooft vermoedt dat de streekgebonden namen over 100 jaar wel eens uitgestorven kunnen zijn. Hoe zetten we de streeknaam weer op de kaart? Doe het nu letterlijk in het gratis online spel Plaats de naam.

De podcast Aangenaam, Marel! is gemaakt door Edda Heinsman, Eindredactie: Saar Slegers, Eindmontage: Olivier Rekers.

Spel: Wouter van Dijke – Data: Gerrit Bloothooft – Redactie: Edda Heinsman

Eindelijk kerstmis! De tijd van kerstbomen, van in de supermarkt stiekem meezingen met Mariah Carey, lampjes aan, warme chocomel, liefst een knapperend haardvuur, en dan een mooi kerstverhaal.

In deze speciale Aangenaam-kerstaflevering gaan we terug naar het jaar 2001, toen er nog geen afstand gehouden hoefde te worden, iedereen nog gewoon naar kantoor ging, en de jaarlijkse kerstborrel dé plek was voor jonge heimelijke geliefden om elkaar eindelijk -in licht aangeschoten toestand- de liefde te verklaren.

“We draaiden al een tijdje om elkaar heen, maar we hadden onze hoop op de kerstborrel gevestigd. Dat is wel een moment waarop het een beetje uit de hand kan lopen.”
…
“En toen was ik zwanger”

Maar welke naam past bij dit kerstverhaal? Dit keer geen Maria, Jozef of Jezus, geen Gabriel en zelfs geen Rudolph. Deze aflevering gaat over de naam Tom.

Tom is een afkorting van Thomas. In de namendatabank van het Meertens instituut komt de naam 23 duizend keer voor. Tom is overal in het land te vinden, de naam was het populairst in de jaren 90. De naam Thomas komt zelfs wel 40 duizend keer voor. Hij is ook overal in Nederland te vinden, en het populairst in Edam-Volendam. Daar heet ruim 3% van de mannen Thomas.

Er zullen niet veel mensen zijn die bij kerst aan de naam Tom of Thomas denken. Toch is de naam echt aan kerst verbonden, tenminste in sommige regio’s. Dus op naar Friesland, naar het dorpje Katlijk ten oosten van Heerenveen, zeshonderd inwoners en met als trots van het dorp: het Thomaskerkje. Ik spreek er af met Folkert Sterkenburgh van de Stichting Alde Fryske Tsjerken en met Dominee Dingena Hasper.

Hoe zit dat met Tom en Thomas? En hoe is het verder gegaan met de verliefde collega’s van de kerstborrel? Je hoort het in ‘Aangenaam, Tom!’.

Gemaakt door Edda Heinsman, eindredactie: Saar Slegers, eindmontage: Olivier Rekers.

Al 150 jaar gebruiken we heel veel rubber. Van dit materiaal kun je van alles maken. We gebruiken steeds meer rubber, dus er moeten ook meer grondstoffen komen. Janouk laat zien hoe je van paardenbloemen rubber kunt maken. In de sketch is het B-Team de boeven veel slimmer af, zij gebruiken paardenbloemen.

Het Klokhuis, aflevering Rubber van paardenbloemen, Regie: Jan Pieter Schaap, presentatie: Janouk Kelderman, productie: Bastiaan Meijer, redactie: Edda Heinsman.

OP ZOEK NAAR ‘S WERELDS EERSTE VANESSA

De een moet erbij denken aan vlinders, de ander aan vrolijke up-tempo hitjes, en weer een ander denkt aan een weg in Lelystad; de naam Vanessa.

De naam Vanessa komt -zoals wel meer namen- uit Amerika overwaaien in de jaren 70. Uit een Telegraaf-artikel waarin ze de geboorte-aankondigingen van hun krant analyseren, blijkt dat Carolien de topper van het jaar 1979 is. Maria en Anna scoren ook goed, maar de hoogste nieuwe binnenkomer: de naam Vanessa. De naam heeft alles in zich om een enorme hit te worden.

Maar dan… stort de naam volledig in. Hij keldert, zo legt naamkundige Gerrit Bloothooft uit, harder dan Adolf, net zo snel als de naam Joran- van misdadiger Joran van der Sloot.

De ondergang van de naam Vanessa loopt- niet toevallig- synchroon met de opkomst van de wulpse zangeres Vanessa. Dankzij haar sexy imago vinden kersverse ouders de naam niet meer passen bij zo’n lief klein pasgeboren babytje.

Veertig jaar later heeft de naam Vanessa nog altijd een sexy imago. In Nederland dan. In Ierland denkt men daar heel anders over. Daar vindt men de naam stijlvol, koninklijk zelfs. Hoe zit dat? Waar komt die naam Vanessa eigenlijk vandaan?

Het spoor naar de herkomst van de naam Vanessa leidt naar Celbridge, een klein plaatsje ongeveer een uur per paard vanaf Dublin. Daar bevindt zich het landgoed waar ‘s werelds eerste Vanessa opgroeide. Wie was die Vanessa, hoe kwam ze aan haar naam en hoe is het haar vergaan? Je hoort het in Aangenaam, Vanessa!

Gemaakt door Edda Heinsman, eindredactie: Saar Slegers, eindmontage: Olivier Rekers. Met de stem van Jimi Comerford. Deze uitzending is tot stand gekomen met steun van het VWN Tripfonds onder beheer van de Vereniging voor Wetenschapsjournalistiek en –communicatie Nederland. Dank daarvoor!

Prikkels is de nieuwe zesdelige NTR-serie over de ongekende schoonheid van onze zintuigen, in een wereld die onze zintuigen steeds vaker overprikkelt. Hoe gaan onze zintuigen om met de gigantische stroom prikkels die constant op ons wordt afgevuurd?

Presentatoren en bedenkers Elisabeth van Nimwegen en Dirk de Bekker gaan vanuit hun eigen nieuwsgierigheid en zintuiglijke ervaringen op zoek naar antwoorden. Ze krijgen hierbij hulp van de wetenschap en treffen bijzondere mensen die prikkels anders verwerken door een kapot zintuig, of juist een extreem ontwikkeld zintuig. Op hun zoektocht leren Elisabeth en Dirk hoe onze zintuigen precies werken en hoe we die kennis kunnen gebruiken om beter om te gaan met de stortvloed aan prikkels van deze tijd.

Elke week staat een ander zintuig centraal. De serie opent met het zintuig dat aan de basis staat van ons menszijn: tast. Het eerste zintuig dat wordt aangelegd in de baarmoeder en dat het de afgelopen twee jaar vaak heeft moeten ontgelden.

Tast

Door de lockdowns hebben veel mensen een gebrek aan aanraking ervaren: een onderprikkeling. Met grote impact, want aanraking is van levensbelang. Maar tast omvat meer dan alleen aanraken. Tast gaat ook over comfort, warm en koud, over hoe je je voelt, wanneer voelt iets prettig, wanneer heb je pijn. Dirk kreeg na een zwaar ongeluk zelf te maken met langdurige pijn. In deze aflevering onderzoekt hij een nieuwe methode om pijn te lijf te gaan. Elisabeth komt erachter hoe we ons tastzintuig kunnen trainen door vaker discomfort op te zoeken en laat zich daarbij onderdompelen in een ijsbad. Pijn en genot blijken soms dichter bij elkaar te liggen dan we denken.

Prikkels aflevering 1: Tast. Regie: Inge Tol, presentatie: Dirk de Bekker en Elisabeth van Nimwegen, productie: Nynke Bayens, eindredactie: Hasan Evrengun, redactie: Edda Heinsman.

Het wordt steeds drukker in de ruimte. Maar die satellieten gaan een keer stuk, wat gebeurt er dan? Pascal van het Klokhuis gaat op onderzoek. Hij komt onder andere terecht in Duitsland, waar ze met een enorme radar op zoek zijn naar ruimteafval.

Het Klokhuis – ruimteschroot. Regie: Jan Pieter Schaap, presentatie: Pascal Tan, productie: Bastiaan Meijer, redactie: Edda Heinsman.

Hoe ziet de Melkweg er uit? Maken we met z’n allen deel uit van een grote draaiende schijf, of zijn er meerdere melkwegstelsels? Honderd jaar geleden was dit een van de grote vragen binnen de sterrenkunde. Anton Pannekoek bracht heel nauwgezet de Melkweg in kaart. Wetenschapshistoricus Chaokang Tai en journalist Edda Heinsman gaan op zoek naar oude Melkweg-tekeningen van Pannekoek. Wat hopen ze te vinden in een put onder in het planetarium in Artis? Langzaamaan wordt er steeds meer bekend over de Melkweg. Maar de grote vraag: wat zit er in het centrum van de draaiende spiraal, blijft lang onbeantwoord. Sera Markoff fotografeerde niet alleen het zwarte gat dat zich daar bevindt, maar ontdekte ook weer een heel nieuw soort objecten…

De Kosmos van Pannekoek. Aflevering 1: De Mysterieuze Melkweg

Gemaakt door: Edda Heinsman, Chaokang Tai, wetenschapshistoricus en gepromoveerd op Anton Pannekoek, adviseur storytelling: Saar Slegers, Eindredactie: Marieke Baan, muziek en eindmontage: Arno Peeters. Met de stem van Hans Noortman als Anton Pannekoek.

Is de zon een soort hete planeet? Om inzicht te krijgen in de raadselen rond de zon, gaat Anton Pannekoek op eclips-expeditie. Chaokang Tai en Edda Heinsman duiken het depot van Museum Boerhaave in om te ontdekken of zijn spannende missie slaagt. Alex de Koter gebruikt modellen die Pannekoek ontwikkelde om de sterren te bestuderen. En dan vooral de zware sterren. Wat maakt die zware sterren zo interessant? Je hoort het in De Kosmos van Pannekoek, aflevering 2: stralende ster.

Gemaakt door: Edda Heinsman, Chaokang Tai, wetenschapshistoricus en gepromoveerd op Anton Pannekoek, adviseur storytelling: Saar Slegers, Eindredactie: Marieke Baan, muziek en eindmontage: Arno Peeters. Met de stem van Hans Noortman als Anton Pannekoek en Dirk de Bekker als Jan van der Bilt.

Anton Pannekoek verlaat de astronomie! Hij richt zich op zijn andere carrière: het marxisme. Ed van den Heuvel legt uit dat het Anton Pannekoek-instituut niet bestaan had zonder deze carriere-switch. In het archief van het instituut stuit Chaokang Tai op iets bijzonders. Nathalie Degenaar legt uit over het werken met de grootste telescopen op aarde, en in de ruimte.

Gemaakt door: Edda Heinsman, Chaokang Tai, wetenschapshistoricus en gepromoveerd op Anton Pannekoek, adviseur storytelling: Saar Slegers, Eindredactie: Marieke Baan, muziek en eindmontage: Arno Peeters. Met de stem van Hans Noortman als Anton Pannekoek en Dirk de Bekker als Jan van der Bilt.

Als jonge jongen deed Anton Pannekoek al sterrenkundige ontdekkingen. Zo kwam hij er achter dat de Poolster variabel is. Hij verandert in lichtsterkte. Chaokang en Edda proberen de helderheid van de poolster te bepalen en ontdekken dat dat niet meevalt. Carsten Dominik legt uit dat één van de redenen dat een ster variabel is, kan zijn dat er een planeet omheen draait. Wat maakt deze exoplaneten interessant? Zou er misschien buitenaards leven te vinden zijn?

Gemaakt door: Edda Heinsman, Chaokang Tai, wetenschapshistoricus en gepromoveerd op Anton Pannekoek, adviseur storytelling: Saar Slegers, Eindredactie: Marieke Baan, muziek en eindmontage: Arno Peeters. Met de stem van Hans Noortman als Anton Pannekoek en Dirk de Bekker als Jan van der Bilt.

Een van de vragen die sterrenkundigen vaak krijgen is: wat is het nut van de sterrenkunde? Chaokang neemt ons mee naar de middelbare school van Pannekoek: de KSG te Apeldoorn. Hier ontwikkelde Pannekoek zijn voorliefde voor de natuur, voor de wereld om hem heen. Niemand minder dan de achterkleinzoon van Pannekoek, Gijs Nelemans, vertelt wat volgens Pannekoek het nut van de sterrenkunde is. En er duiken radio-fragmenten op, voor het eerst horen we de echte stem van Pannekoek.

Gemaakt door: Edda Heinsman, Chaokang Tai, wetenschapshistoricus en gepromoveerd op Anton Pannekoek, adviseur storytelling: Saar Slegers, Eindredactie: Marieke Baan, muziek en eindmontage: Arno Peeters. Met de stem van Hans Noortman als Anton Pannekoek en Dirk de Bekker als Jan van der Bilt.

De komende weken gaan we naar Mars! Maar waarom? Expeditieleider André Kuipers legt het allemaal uit. Ondertussen doet hij samen met presentator Klaas van Kruistum de nodige experimenten zodat je er achter komt wat er allemaal komt kijken bij een lancering en hoe een raket eigenlijk werkt. De crew – Marije Zuurveld, Nizar El Manouzi en Stephanie van Eer – stapt in een heuse G-krachten centrifuge. Kunnen ze de krachten aan?

Je ziet het in de eerste aflevering van Space Challenge- Expeditie Mars! Eindredactie: Gertjan Boringa en Simone Post, productie: Hilda Floot, Marlies van Kessel en Mitchell van der Meij, Regie: Niek Bouman, presentatie: Klaas van Kruistum en Andre Kuipers, redactie: Floor Wonder, Jade Heister en Edda Heinsman.

We zijn vertrokken naar Mars! Tijd voor de eerste tussenstop: het internationale ruimtestation ISS. Een plek die André Kuipers goed kent. Maar hoe is het om daar te verblijven? Hoe poep en plas je bijvoorbeeld in de ruimte? En hoe komt het eigenlijk dat alles daar zweeft? Nizar en Stephanie maken een heuse paraboolvlucht. Wie kan er beter tegen gewichtloosheid, Stephanie of Nizar?

Je ziet het in de tweede aflevering van Space Challenge- Expeditie Mars! Eindredactie: Gertjan Boringa en Simone Post, productie: Hilda Floot, Marlies van Kessel en Mitchell van der Meij, Regie: Niek Bouman, presentatie: Klaas van Kruistum en Andre Kuipers, redactie: Floor Wonder, Jade Heister en Edda Heinsman.

Wat komt er allemaal kijken bij het maken van een ruimtewandeling? André Kuipers legt uit waarom astronauten altijd van die grote pakken dragen. Crewlid Nizar maakt een speciale helmduik in een bad van negen meter diep.

Je ziet het in de derde aflevering van Space Challenge- Expeditie Mars! Eindredactie: Gertjan Boringa en Simone Post, productie: Hilda Floot, Marlies van Kessel en Mitchell van der Meij, Regie: Niek Bouman, presentatie: Klaas van Kruistum en Andre Kuipers, redactie: Floor Wonder, Jade Heister en Edda Heinsman.

Op 270 zeemijl – een kleine twee dagen varen – ten noordwesten van Galway in Ierland ligt een onderzees plateau in de Atlantische Oceaan, de Rockall Bank. Die ligt zo diep dat geen straaltje licht de bodem bereikt. En het is er koud, slechts een paar graden Celsius. Jarenlang dacht men dat er op die diepte geen leven mogelijk was, maar …dat blijkt niet waar. De hellingen van de Rockall Bank herbergen een van ‘s werelds grootste koraalbanken. Hoe is het mogelijk dat koralen in deze barre omgeving leven? 

Het wonder van het koraal is een documentaire van Edda Heinsman. Eindmix Arno Peeters, eindredactie Ottoline Rijks.

DOCS is de documentaire podcast van de publieke omroep onder eindredactie van NTR en VPRO. Presentatie: Mina Etemad.

De oorlog in Oekraïne speelt zich voor een groot deel in de ruimte af; via de communicatiesatellieten van het commerciële Starlink-systeem van Elon Musk. Satellieten speelden al vaker een belangrijke rol in een oorlog, maar Starlink lijkt een heuse nieuwe Space Race gestart te hebben. Focus duikt in de meest innovatieve technieken op het gebied van satellietbouw en ruimtecommunicatie. Waar staat Nederland in de Space Race?

Je ziet het in de special van Focus ‘Oorlog vanuit de ruimte‘, maandag 22 mei 20.35u NPO2. Regie: Mike Warmels, camera: Chris Blokhuis, geluid: Bart Coenen, productie: Floor Timmer, redactie: Edda Heinsman.

De Melkweg, die prachtige band met sterren aan de hemel, is in Nederland slechts op een paar heel donkere plekjes waarneembaar. Hoe is die mysterieuze Melkweg gevormd? Wat weten we over het ontstaan van onze kosmische achtertuin? Vragen waar velen slechts over dromen. Zo niet sterrenkundige Scott Trager van de Rijksuniversiteit Groningen. Hij spendeerde dertien jaar om een instrument te bouwen dat een tipje van de sluier van de vorming van ons Melkwegstelsel moet oplichten.

Focus reist mee naar het eiland La Palma, waar Trager voor het eerst zijn instrument WEAVE gaat testen. Op dit eiland is normaalgesproken een scala aan sterren te zien, maar het zou geen wetenschap zijn als er niet op het allerlaatste moment nog de nodige problemen opduiken.

Lukt het Trager zijn eerste metingen te verrichten? Je ziet het in Focus Special- De oorsprong van de Melkweg, 22.10 NPO2 (NTR)

Regie: Uif Putters, camera: Wim Oosthoek, geluid: Bart Coenen, productie: Floor Timmer, redactie: Edda Heinsman, met dank aan Marieke Baan en Javier Méndez.

Bijschrift gifje homepage: Sterrenstelsel UGC2885, credit: ESA

Tientallen doden in Algerije, vluchtende vakantiegangers op Rhodos, mensen die huis en haard verliezen op La Palma, een stuk bos van drie keer Nederland dat in Canada in vlammen op gaat: het lijkt of de wereld in brand staat. En de verwachting is dat Nederland ook steeds vaker aan de beurt is. Duingebieden, bossen, heidevelden, veengebieden, niets is veilig voor natuurbranden. Hoe gaan we hiermee om? Wat zijn de gevolgen voor een land waar de natuur zo intensief gebruikt wordt als Nederland? Pyrogeograaf Cathelijne Stoof onderzoekt hoe we kunnen omgaan met de kracht van natuurbranden.

Focus Special: De Kracht van Natuurbranden, 19 augustus 20.20u NPO2. Regie: Uif Putters, Productie: Floor Timmer, redactie: Edda Heinsman.

Nog niet zo lang geleden was iedereen tegen kernenergie, maar het laatste decennium begint de algemene opinie over kernenergie om te slaan. We kunnen haast spreken van een nucleaire renaissance. Er worden plannen gemaakt voor het bouwen van nieuwe kerncentrales – bijvoorbeeld op de Maasvlakte, de Eemshaven of in de buurt van de kerncentrale Borssele. Gaan we op weg naar een stralende toekomst?

Je ziet het in Focus Special: Nucleaire Renaissance, 11 september 20.28 NPO2. Regie: Manfred van Eijk, productie: Mirjam de Heus, eindredactie: Robert van Tellingen, redactie: Bella Felix, Rose Heijnen en Edda Heinsman.

De interactieve installatie Packet Run visualiseert de werking van het internet. Een balletje stelt een informatiepakketje voor. Door dat balletje te volgen in de knikkerbaan leer je hoe data over het internet reist.

Lees het volledige artikel op Kennislink.

Je klikt op ‘verstuur’ en binnen een seconde hoor je bij de collega die tegenover je zit het welbekende geluidje dat je e-mail is ontvangen. Je gebruikt het elke dag, maar hoe werkt het nu echt: wat is de weg van een e-mail?

Je leest het op Kennislink!